نقد و بررسي مقاله جهاد از دايره‌المعارف قرآن ليدن

چكيده‏: مقاله جهاد، تاليف «الالاندا ـ تاسرون» داراي يك مقدمه و دو بخش است كه نويسنده در مقدمه مفهوم جهاد را با توجه به مفاهيم گوناگون آن به دو دسته (1. اعم از جنگ 2. به معناي جنگ) تقسيم كرده است. در بخش نخست، به تحليل و مفهوم‌شناسي واژه جهاد در قرآن به عنوان شرح‌ الاسم مي‌پردازد و تلاش مي‌كند معاني مختلف آن را در سايه آيات تبيين نمايد. وي در مواردي معناي جهاد را دچار ابهام مي‌بيند و مي‌كوشد با توجه به برخي تفاسير به معناي آن پي ببرد. در بخش دوم با توجه به مفهوم‌شناسي جهاد، نظريه جنگ در قرآن را بررسي مي‌كند. وي آيات مربوط به اين امر را پر تناقض مي‌داند و بيان مي‌كند كه مفسران با سود بردن از فنون خاصي همچون نسخ، تخصيص،‌ اسباب و شان نزول، در تقدير گرفتن و مانند آن تناقضات آيات را رفع كرده‌اند. وي در ادامه دسته‌بندي آيات و دستورات رفتاري متناسب در امر جهاد را بررسي مي‌كند. بعد از پايان ترجمه مقاله، ناقد به بررسي مقاله پرداخته است. به اعتقاد وي مقاله گرچه نقاط قوت فراواني دارد، اما نويسنده در بخش دوم با ادعاي تناقضات قرآني و انسجام نداشتن آيات مي‌خواهد نبود نظريه مشخص جنگي در اسلام را مطرح نمايد ولي اين صحيح به نظر نمي‌رسد. نكته بعد اين كه بيشتر منابع مورد استفاده وي از كتاب‌هاي اهل سنت است و مراجعه جدّي به منابع شيعي نداشته است. مطالعات و منابع وي در مورد واژه‌هاي مرتبط با جهاد نيز كافي به نظر نمي‌رسد. به كار نرفتن واژه جهاد به معناي جنگ در قبل از اسلام، نياز به پژوهش وسيع دارد و نويسنده نمي‌تواند با اعتماد به يك كتاب، آن را نفي كند، بررسي نكردن واژه‌هاي مرتبط به جنگ اعم از مشتقات «ج ـ هـ ـ د» و غير آن و همچنين استفاده نكردن از قواعد صحيح فهم قرآن، باعث شده است نويسنده دچار شبهه ابهام يا تناقض آيات جنگ شود.