پيشينه و مفهوم قاعده‌ي مايضمن و ما لا يضمن

The Background and the Concept of the Rule of the Compulsory Warranty in the Shiʹite and Sunnite Jurisprudential Texts

چكيده از جمله قواعد معروف فقهي، قاعده‌ي «مايضمن ومالايضمن» است كه موضوع اصلي آن ضمانات قهري است. اين قاعده در حقيقت مركب از دو قسمت اثباتي(اصل)و سلبي (عكس) مي باشد. معناي قاعده اين است كه هر عقدي كه صحيح آن ضمان آور باشد، فاسد آن نيز ضمان آور است و هر عقدي كه صحيح آن ضمان آور نباشد، باطل آن نيز موجب ضمان نخواهد بود. اين نوشتار به پيشينه‌ي قاعده مذكور در متون فقهي اماميه و اهل سنت پرداخته و به اين نتيجه دست يافته است كه قاعده‌ي نام برده مصطيده است به اين معنا كه متن آن در هيچ آيه و روايتي نيامده است ولي از مجموعه‌ي احكام شرعي در ابواب مختلف و موارد گوناگون مي‌توان چنين قاعده‌اي را به‌دست آورد و در مذاهب خمسه، تقريبا به‌طور همزمان و در قرن چهارم هجري در كتاب هاي «المبسوط» شيخ طوسي و سرخسي دو عالم بزرگ شيعي و اهل سنت عنوان و پذيرفته شده. هم‌چنين به اختصار و در خور حوصله‌ي اين مقاله به بررسي تطبيقي مقصود و مفهوم اين قاعده از نگاه اهل سنت و شيعه نيز پرداخته شده است.

One of the famous jurisprudential rules is the compulsory warranty. In fact, this rule consists of two parts: the reasoning of the base, and the negating of the reverse. The meaning of the rule and regulation is that every contract tie that requires suretyship to be valid, its corrupt is also based upon guarantee, and every contract tie which does not require guarantee to be true, its validity does not cause warranty. This article deals with the background of this rule according to the Imamiyyeh and the Sunnite jurisprudential texts and comes up with the conclusion that is known as the rule of Mostaydeh with such a meaning that is not found in any verse or version. But it is possible to find it in the collections of legal injunctions in different chapters and in various cases. In the Five-school sects and creeds, it has been considered and accepted simultaneously as well as in the 4th century in the Al- Mabsooti of Sheikh Toosi and Sarakhsi, two great Shiʹite and Sunnite scholars. This paper is also interested in studying the comparative application and the meaning of this rule from the viewpoint of the Suniites and the Shiʹites.