برآورد ريزشبيه‌ساز دسترسي به خدمات شهري: روشي مبتني بر سامانه اطلاعات مكاني و تلفيق حمل‌ونقل و كاربري

Micro-simulation Model to Estimate Accessibility to Urban Services: A GIS-based and Land Use and Transportation Integrated Approach

در بيشتر مدل‌هاي برنامه‌ريزي شهري، ابعاد مكاني ارزيابي بر مبناي سامانة زون‌بندي و فرض توزيع يكسان مشخصات مورد ارزيابي در پهنه هر زون است. در اين مدل‌ها تعامل ميان زون‌هاي مختلف از طريق اتصال مراكز زون‌ها و ارزيابي موقعيت مراكز نسبت به يكديگر صورت مي‌گيرد. محدوديت‌هاي مدل‌هاي مكاني در قالب سامانه‌هاي زون مبنا، به طور جدي توانايي آنها براي پاسخگويي به مباحث جاري برنامه‌ريزي را محدود مي‌سازد و بنابراين به مدل‌هايي مبتني بر المان‌هاي مكاني ريزدانه و ناپيوسته نياز است. در اين تحقيق، يك مدل ريزشبيه‌ساز به‌منظور محاسبه ميزان دسترسي به خدمات شهري، با تمركز بر تلفيق زيرسامانه‌هاي كاربري زمين و حمل‌ونقل، ارائه شده است. در اين زمينه معيارهاي مناسب، شامل تأثيرات نوع كاربري زمين و شاخصه‌هاي حمل‌ونقل، مورد بررسي قرار گرفته و نتايج آن در قالب برآورد پارامتر دسترسي،‌ كه مهم‌ترين بخش در سامانة تلفيقي كاربري زمين ـ حمل‌ونقل به‌شمار مي‌آيد، نمايش داده شده است. از سوي ديگر، براي در نظر گرفتن مشخصات و نيز وظايف و كاركرد خاص هر كاربري در تكوين و توسعه مدل،‌ كاربري‌ها به دو دسته كاربري‌هاي تك‌خدماتي و چندخدماتي دسته‌بندي گرديده و براي هر يك، مدل برآورد دسترسي جداگانه‌اي ارائه شده است. بديهي است هر چه واحد مكاني مورد ارزيابي كوچك‌تر باشد، مدل برآورد دسترسي جزئيات بيشتري را در بر خواهد گرفت و نتايج دقيق‌تر خواهد بود. بدين‌منظور، پلاك ساختماني به عنوان كوچك‌ترين واحد ارزيابي ميزان دسترسي به خدمات شهري در نظر گرفته شد و مدل ريزدانة پيشنهادي در محيط GIS و براي قسمتي از شهر شيراز به اجرا درآمد و مورد آزمون قرار گرفت. نتايج تحقيق نشان داد كه اين مدل به خوبي توانسته است واقعيات شهودي را در بر گيرد و تلفيقي از تعريف نظري يا تئوريك و قابل تفسير به‌وسيله تحليل‌گران شهري و واقعيات فيزيكي دنياي بيرون را براي شاخص دسترسي، به دست دهد. بررسي نتايج مدل به برنامه‌ريزان شهري اين امكان را مي‌دهد تا كمبودهاي موجود، چه در شبكه‌هاي حمل‌ونقل و چه در سامانة كاربري زمين، مشخص گردد و تصميم‌هاي لازم براي رفع اين كمبودها، و همچنين مديريت هر چه بهتر شهري، گرفته شود.

Spatial dimension of the most urban planning models are based on the zonal systems. This kind of models assumes that all attributes are uniformly distributed all over a zone and spatial interaction between zones is established via linked only to the centroids of the zones. Zone-based spatial models pay no attention to special characteristic and distribution of different land uses and transportation facilities inside each zone. Therefore, this kind of models can not satisfy current planning issues and are too disaggregate to counter new challenges in urban planning activities. In this research, a micro-simulation model is proposed for accessibility evaluation with focusing on integration of two major urban planning sub-systems: land use and transportation. The characteristics of various land uses and transportation policies are studied to be included in the accessibility evaluation model. Specific characteristics of various land uses are considered during the development of the model. In this research, various land uses are categorized in two classes: multi-facility and single-facility and different accessibility evaluation models are developed for each land use class. Parcel is considered as the smallest planning unit in the model and geographical information system and its analysis tools are used to test the result of the model in a case study area in Shiraz city. The results show that the model is robust to clarify different aspects of accessibility. The results present useful information to urban planners and show them various shortcomings regarding both land use and transportation systems in the case study. Micro evaluation of accessibility, as one of the most important parameter in a land use-transportation integrated model, supports urban planners to get proper decision to tackle with the problems related to both urban land use and transportation systems.