تحليلي بر مطالعات روستايي در ايران

An analysis of rural studies in Iran

در اين مقاله پس از بازخواني مطالعات انجام شده پيرامون جامعه روستايي ايران به روش تاريخي و به شيوه اسنادي، روند توليد اسناد و منابع مربوط به مطالعات روستايي در سه بخش مورد تحليل قرار گرفته است. در بخش نخست به تك‌‌نگاري‌ها و آثاري كه جامعه روستايي را به‌صورت كلي مطالعه كرده‌اند اشاره شده است. در اين دسته از مطالعات نگاهي كلي و بدون جهت‏گيري نظري نسبت به جامعه ‏روستايي و معرفي و توصيف‏ آن مطرح است. اين آثار قابل تقسيم‏بندي به دو دسته عام و خاص مي‏باشند. در عين‌حال مطالعات تك‌نگاري‌ به دو دسته تك‌نگاري‌‌ هايي كه به‌عنوان مكمل بررسي هاي اجتماعي اقتصادي مناطق روستايي انجام شده اند و تك‌نگاري‌ هايي كه به‌صورت مستقل انجام شده اند قابل تقسيم هستند. در بخش دوم مطالعات انجام شده با جهت‎گيري تاريخي و نظري بررسي شده‌اند. اين نوع مطالعات برخلاف بررسي‌هاي دسته نخست برخوردار از جهت‌گيري‌هاي نظري، روش‌شناختي و حتي در مواردي همراه با سوگيري‌هاي ارزشي و ايديولوژيكي نيز مي‌باشند كه بر پايه روش‌هاي تاريخي، تحليل اسنادي و تاريخي-تطبيقي انجام شده‌اند. همچنين از سال‌هاي 1342 به‌بعد مطالعات حوزه روستايي كشور ابعاد سياسي-اجتماعي پيدا كرده و نقد و بررسي پيامدهاي اصلاحات ارضي در نگاه موافقين و مخالفين بيشترين سهم را در نوشته‌هاي روستايي داشته است. اين روند در سال‌هاي بعد از انقلاب با تاكيد بيشتر بر پيامد‌هاي منفي اصلاحات ارضي و توجه به نظام‌هاي بهره‎برداري روستايي با عنايت به تغييراتي كه در نظام مالكيت و عوامل توليد به‌وجود آمده بود و نيز بررسي ورود دولت به روستاها، تغييرات مديريتي، شكل‌گيري نظام قشربندي اجتماعي جديد و تغيير در ساختار قدرت، اصلاحات ارضي و آثار و پيامدهاي برنامه‌هاي توسعه‌اي بعد از انقلاب اسلامي مورد بررسي قرار گرفته است. در بخش سوم به آثار و مطالعات انجام شده با جهت‌گيري آموزشي، با طرح مباحث روستايي در قالب واحدهاي درسي جامعه‎شناسي روستايي و رشته توسعه روستايي توجه شده و در پايان مقاله به تنگناها، زمينه‌ها و بسترهاي مورد نياز اين حوزه مطالعاتي از حيث موضوعات جديد و ضرورت استفاده از روش‌هاي تازه اشاره شده است.

In this essay after reviewing studies on rural communities with historical and documentary methods, the process of emerging rural studies have been analyzed in three groups. The first group includes monographs and writings which studied the rural society generally. These studies donʹt have theoretical orientation to rural society and can be dividing into two categories as general and special. However, monographic reports are two groups. Some of them are supplements to socioeconomic studies that have been conducted in rural areas and others are independent reports. The second group is historical and theoretical studies. They have theoretical orientation; methodology based on historical documents historical analysis, and often had been affected by ideological values. The rural studies focused on political dimensions of rural areas and criticized the consequences of land reforms in 1340 decade. After the revolution we can see more emphasis on negative outcomes of land reform and systems of rural exploitation, changes in the systems of ownership , the forces of production, management changes, new social stratification system and changes in the power structure and developmental outcomes of the Islamic Revolution. The third group of studies has educational orientation. They discussed rural issues in the form of social science academic courses such as rural sociology and rural development. The final section of the article mentioned to weaknesses, needs, new subjects, problems and use of new methodologies in rural studies. Key words: Rural Studies, Rural Sociology, Rural Development, Rural Evolutions. Bibliography