واكاوي و تبيين تاثير خشكسالي بر مناطق روستايي شهرستان زنجان

خشكسالي به عنوان بلاي طبيعي و پديده‌اي اجتناب‌ناپذير از ديرباز در پهنة وسيع كشورهاي مختلف ـ‌ به ويژه مناطق واقع در اقليم‌هاي گرم و خشك ـ به دفعات به وقوع پيوسته و خسارات زيادي در زمينه‌هاي اقتصادي،‌ اجتماعي، زيست‌محيطي و مانند آن به همراه آورده است. بدون ترديد، نخستين گام به منظور مقابلة مناسب با خشكسالي و پيامدهاي آن، شناخت و درك دقيق اين پديده و تأثيرات ناشي از آن در ابعاد مختلف است، تا بتوان براساس آن، راهبردها و راهكارهاي اثربخشي را در اين زمينه تدوين كرد و به كار گرفت. با توجه به اهميت موضوع، تحقيق حاضر با هدف «واكاوي و تبيين تأثير خشكسالي در مناطق روستايي شهرستان زنجان» صورت پذيرفت. اين تحقيق از نظر ماهيت، از نوع پژوهش‌هاي كمي، از لحاظ ميزان و درجه كنترل، غيرآزمايشي و از نظر نحوة گرد‌آوري داده‌ها، از نوع تحقيقات ميداني قلمداد مي‌شود. جامعه آماريِ تحقيق را 683 نفر از كشاورزان روستاي حاج‌آرش تشكيل داده‌اند كه با توجه به جدول مورگان و كرجس، تعداد 250 نفر از آنان از طريق نمونه‌گيري تصادفي ساده براي انجام تحقيق انتخاب شدند. براي گرد‌آوري داده‌ها از پرسشنامه استفاده گرديد. اعتبار (روايي) پرسشنامه با نظر پانل متخصصان و صاحبنظران در زمينه موضوع مورد پژوهش مورد تأييد قرار گرفت. براي تعيين قابليت اعتماد (پايايي) ابزار تحقيق پيش‌آزمون انجام گرفت كه مقدار آلفاي كرونباخ محاسبه شده براي هر يك از مقياس‌هاي اصلي پرسشنامه در حد مناسب (بالاي 75/0) بود. داده‌هاي گرد‌آوري شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. براي تجزيه و تحليل داده‌ها از آمار توصيفي (شامل فراواني، درصد و ميانگين) و آمار استنباطي (شامل تحليل عاملي) و همچنين بررسي وضعيت منطقه از نظر شدت خشكسالي از شاخص استانداردشدة بارش (SPI) استفاده شد. نتايج به‌دست آمده براساس شاخص SPI در خصوص وقوع خشكسالي در منطقه مورد مطالعه بين سال‌هاي 1384 تا 1387 حاكي از آن بود كه طي سال‌هاي 1385 و 1386 منطقه مورد مطالعه در وضعيت خشكسالي ملايم و در سال 1387 در وضعيت خشكسالي متوسط بوده است. همچنين يافته‌هاي تحليل عاملي نشان داد كه تأثير خشكسالي در روستاي حاج‌آرش در سه عامل اقتصادي، زيست‌محيطي و اجتماعي ـ روانشناختي ظاهر مي‌شود، كه اين سه عامل در مجموع در حدود 39/61 درصد واريانس را تبيين مي‌كنند.