پديد آورندگان :
خضري عفراوي، منصور نويسنده دانشجوي سابق كارشناسي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران KHEDHRI-AFRA , mansour , حسين زاده، عبد الهادي نويسنده دانشيار پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران hosseinzadeh, abdolhadi , محمدي ، ولي اله نويسنده mohammadi, valiollah , احمدي، علي نويسنده دانشيار پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران ahmadi, ali
چكيده فارسي :
تنش خشكي يكي از مهمترين تنشهاي غيرزنده محيطي است كه باعث كاهش عملكرد گياهان زراعي به ويژه در مناطق خشك و نيمه¬خشك جهان ميشود. حفظ و بهره¬گيري از تنوع ژنتيكي ميتواند يك استراتژي مفيد در امر اصلاح براي مقاومت به خشكي باشد. به منظور شناسائي منابع مقاومت به خشكي و نيز صفات موثر بر عملكرد و بررسي ميزان تنوع اين صفات در مطالعه حاضر تعداد 20 رقم بومي و 2 رقم تجاري گندم دوروم از نظر برخي صفات فنولوژيك، فيزيولوژيك و مورفولوژيك مرتبط با مقاومت به خشكي تحت شرايط تنش آبي و نرمال در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در سال 1384 در كرج، بررسي شدند. نتايج تجزيه واريانس صفات نشان داد كه ارقام اختلاف معنيدار از نظر تمام صفات به جز تعداد برگ با همديگر داشتند. تنش خشكي بيشترين تأثير را بر روي صفات وزن سنبله، عملكرد دانه و محتواي آب نسبي داشته است. نتايج حاصل از تجزيه همبستگي تحت شرايط تنش آبي و آبياري طبيعي نشان داد كه صفات اجزاء عملكرد شامل تعداد سنبلچه در سنبله، وزن صد دانه، تعداد دانه در سنبله و وزن سنبله، و همچنين صفات عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت و طول پدانكل همبستگي مثبت و معنيداري را با عملكرد دانه بوته داشتند. تجزية رگرسيون گام به گام صفات نشان داد كه در شرايط نرمال صفات شاخص برداشت، عملكرد بيولوژيك، تعداد سنبلچه و روز تا گلدهي داراي اهميت بيشتري ميباشند. در شرايط تنش آبي نيز وزن سنبلههاي بوته، تعداد دانه در سنبله، تعداد پنجه، شاخص برداشت و عملكرد بيولوژيك داراي اهميت بيشتري ميباشند. شاخصهاي ميانگين هارمونيك، متوسط توليد، ميانگين هندسي توليد و شاخص تحمل به خشكي، كه همبستگي مثبت و بسيار معنيداري با عملكرد ارقام در شرايط تنش آبي و بدون تنش داشتند، به عنوان بهترين شاخصها شناخته شدند. بر اساس مقادير اين شاخصها و همين طور رسم بايپلات بر اساس تجزيه به مؤلفه¬هاي اصلي ارقام 21، 15 و 9 مقاومترين ارقام و ارقام 5، 4، 6 و 8 حساسترين ارقام ميباشند. نتايج حاصل از شاخصهاي مذكور در تاييد نتايج آزمون مقايسه ميانگينها كه در اين آزمون ارقام 9 و 15 بالاترين عملكرد دانه را در هر دو شرايط تنش آبي و آبياري طبيعي دارا بودند.
چكيده لاتين :
Drought stress is considered as the most important environmental abiotic stress, affecting grain yield of crop plants especially in arid and semi arid regions. Increasing and utilization of the genetic diversity can be a useful strategy in breeding for drought resistance. In this study, twenty Iranian durum wheat landraces along with two check cultivars were evaluated in a randomized complete block design with three replications, under stress and under non-stress conditions, in 2005 in Karaj, Tehran. Lines showed significant differences for most of the traits examined in either stress or non-stress conditions except for the number of leaves. The highest reduction, in stress condition, was observed for spike weight, grain yield and as well as for the leaf relative water content. Correlation analysis indicated that in both conditions, yield components including number of spiklets per spike, seed weight, number of kernels per spike and spike weight as well as biological yield, harvest index and peduncle length, exhibited the highest positive correlation with grain yield. The stepwise regression showed that harvest index, biological yield, number of spiklets per spike and days to flowering could be used as desirable criteria for yield improvement under non-stress condition, whereas spike weight, number of grains per spike, harvest index and biological yield could be considered as useful criteria under stress conditions. Principle component analysis and biplot graph showed that Stress Tolerance Index (STI), Geometric Mean Productivity (GMP), Harmonic Mean (Harm), and Mean Productivity (MP) might represent the best indices for drought resistance selection. Based upon bi-plot graph, lines 9, 15 and 21 were found to be the most resistant, while lines 5, 6, 4 and 8, the most susceptible.
