تاثير گياهان پوششي، سيستم هاي خاك ورزي و كود نيتروژن بر عملكرد سورگوم علوفه-اي (Sorghum bicolor L.)

The Effects of Cover Crops, Tillage Systems and Nitrogen Rates on Yield of Forage Sorghum {Sorghum bicolor L.)

به منظور بررسي تأثير گياهان پوششي و سيستم¬هاي خاك¬ورزي توام با مقادير مختلف كود نيتروژن بر عملكرد كمي و كيفي سورگوم علوفه¬اي رقم KFs3، آزمايشي به صورت فاكتوريل_اسپليت پلات در قالب طرح بلوك¬هاي كامل تصادفي با چهار تكرار طي دو سال زراعي 85-1383 در مزرعه آموزشي_ پژوهشي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي (كرج)، دانشگاه تهران اجرا گرديد. كرت اصلي تركيب سيستم¬ خاك¬ورزي كاهش يافته (ديسك) و متداول (گاوآهن برگردان+ ديسك) با مقادير مختلف كود نيتروژن به ميزان صفر (شاهد)، 75 و150 كيلوگرم در هكتار و كرت فرعي گياهان پوششي شامل چاودار، ماشك گل خوشه¬اي و آيش (بدون گياه پوششي) بودند. تأثير سيستم¬هاي خاك¬ورزي بر خصوصيات كمي و كيفي سورگوم علوفه¬اي در هر دو سال آزمايش معني‎دار نبود، اما عملكرد علوفه سبز و خشك سورگوم در هر دو سال آزمايش تحت تأثير تيمارهاي كود نيتروژن و گياهان پوششي تفاوت معني‎داري نشان داد، به طوري كه حداكثر عملكرد علوفه سبز و خشك سورگوم با مصرف بيشترين ميزان كود نيتروژن به دست آمد. اختلاف عملكرد علوفه سبز و خشك سورگوم در تيمارهاي گياهان پوششي از نظر آماري به طور معني‎دار بيشتر از تيمار آيش بود، ولي بين تيمارهاي گياهان پوششي چاودار و ماشك گل خوشه¬اي از نظر آماري تفاوت معني‎داري مشاهده نشد. در تجزيه مركب صفات كيفي علوفه سورگوم نظير ماده خشك قابل هضم، كربوهيدرات¬هاي محلول در آب، پروتئين خام و خاكستر بين تيمار شاهد با سطوح كود نيتروژن و همچنين تيمار آيش با تيمارهاي گياهان پوششي از نظر آماري تفاوت معني‎دار وجود داشت. نتايج نشان داد كه استفاده از گياهان پوششي توام با 150 كيلوگرم نيتروژن در هكتار و سيستم خاك¬ورزي كاهش يافته براي توليد سورگوم علوفه¬اي، مناسب¬ترين تركيب قابل توصيه در منطقه كرج مي¬باشند.

To evaluate the effect of cover crops, tillage systems and nitrogen (N) application rates on yield of forage sorghum (cv. KFs3), a factorial-spilt plot arrangement based on randomized complete block design with four replications was carried out at the Research Farms College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, during the growing seasons of years 2005 and 2006. Combinations of tillage systems, namely: either reduced (Disc) or conventional (Moldboard Plow+Disc) and N rates (0, 75 and 150 Kg.ha"1) were assigned to main plots, while winter cover crops (rye, hairy vetch and fallow or no cover crop) allocated to subplots. In either of the years, the tillage system did not affect the yield quantity and quality of forage sorghum, but significant differences were observed for N rates and cover crop treatments in terms of forage sorghum yield. Forage yields increased with increasing N rates, and the maximum yields were obtained with the highest N rates per hectare. There were significant differences observed between cover crop treatments as compared to check, but no significant differences between rye and vetch cover crops were recorded. Combined analysis showed significant differences for N rates and cover crop treatments in such qualitative attributes as digestive dry matter, soluble carbohydrates, crude proteins and ash. The results showed that using cover crops with 150 Kg of N ha"1 accompanied by reduced tillage system are advisable for forage sorghum production in Karaj region. Keywords: Quantity and quality of forage sorghum, Cover crops, Tillage system, Nitrogen.