ارزيابي دقت و كارآيي مدل هاي EPM، MPSIAC، ژيومورفولوژي و هيدروفيزيكي در برآورد فرسايش و رسوب حوضه معرف كسيليان استان مازندران

ارزيابي دقت و كارآيي مدل هاي EPM، MPSIAC، ژيومورفولوژي و هيدروفيزيكي در برآورد فرسايش و رسوب حوضه معرف كسيليان استان مازندران

هر ساله هزاران تُن خاك حاصلخيز از اراضي مختلف كشور مشتمل بر اراضي جنگلي، مرتعي و زراعي در اثر فرسايش خاك از دسترس خارج شده و با انباشت در مناطق رسوبگذاري موجب بروز خسارات قابل ملاحظه اي مي شوند. براي جلوگيري و مهار اين پديده لازم است مناطق توليد رسوب (تحت فرسايش) همراه با شدت و مقدار آن شناسايي شوند تا از اين طريق افزون بر تعيين نقاط بحراني و رده بندي مناسب بتوان اقدام به برنامه-ريزي مقتضي در قالب طرح هاي حفاظت خاك و يا آبخيزداري نمود.لازمه اين امر در اختيار داشتن ابزار مناسب يعني روش يا مدل برآورد فرسايش و رسوب با دقت و كارآيي قابل قبول است. در اين تحقيق با انتخاب 4 مدل برآورد فرسايش و رسوب شامل EPM، MPSIAC، هيدروفيزيكي و ژيومورفولوژي كه در بيشتر تحقيقات پيشين به صورت يكجا مقايسه و بررسي نشده است، با هدف شناسايي و معرفي مدل مناسب توجه به محدوديّت هاي استفاده از آن، اقدام به ارزيابي مدل ها درحوضه ي آبخيز كسيليان شده است. نتايج حاصل از مقايسه ي مقادير رسوب برآورد شده با مشاهده شده از طريق مقايسه ي مقادير اختلاف مطلق و نسبي نشانگر اين است كه، مدل ژيومورفولوژي به رغم دارا بودن محدوديت از نظر حجم انجام محاسبات كه ناشي از لزوم اجراي مدل در واحدهاي همگن كاري است داراي دقت و كارآيي قابل ملاحظه با سه مدل ديگر مورد آزمون مي باشد. به طوري كه مدل ژيومورفولوژي با اختلاف نسبي 36/3 درصد (25/711 تُن در سال) نسبت به متوسط سالانه مقدار رسوب مشاهده شده در مقايسه ي با نتايج مدل هاي EPM ،MPSIAC و هيدروفيزيكي با متوسط ساليانه ي مقدار رسوب مشاهده شده به ترتيب معادل 70/44 ، 7 و 30 درصد ، مناسب ترين مدل با دقت و كارآيي قابل ملاحظه است.

Each year, thousand of tonnes of fertilized soil from different lands of the country including forest lands, pasture and agricultural lands becomes out of access due to erosion and accumulates in sedimentation areas which cause considerable damages. For the purpose of preventing and inhibit such phenomenon, it is required to distinguish the areas which produce sedimentation (under erosion) together with their intensity and amount, in order to be able to prepare the required and proper planning in the from of projects including soil protection or water shed treatment in addition to specifying the critical points. This requires having proper tools means having the method or modle for estimation of erosion and sedimentation with acceptable accuracy and efficiency. In this study, by selecting 4 modles of erosion and sedimentation estimate including EPM, MPSIAC, hydro physical and geomorphologic which during the earlier research conducted, mainly they have not been reviewed and compared with each other as a combined modle with the aim of identifying and introducing a proper modle along with the limitations of its use, has evaluated the modles at Kasilian catchment area. The results obtained from comparing the amount of sediments estimated or observed through comparing the amounts of absolute and relative difference show that the morphologic modle in spite of having some limitations from the view point of the volume of calculations which is due to the necessity of performing modle in homogenous working units, has a considerable accuracy and efficiency in comparing with the other three under testing models, so that geomorphologic modle with relative difference %3.36 (711.25 tones in a year) with respect to the average annual amount of observed sediment in comparing with the results of EPM/ MPSIAC and hydro physical modles with the average annual amount of observed sediment of %44.70, %7 and %30 respectively, would be the most appropriate modle with considerable accuracy and efficiency.