دين و عقلانيت در فلسفه اجتماعي ماكس وبر و نقد آن

Religion and Rationality in Max Weberʹs Philosophy of Society and its Criticism

هدف از اين مقاله بررسى منشأ دين‏دارى و نسبت آن با عقلانيت در جامعه‏شناسى دين ماكس وبر است. رهيافت ماكس وبر در مورد دين، يك رهيافت روان‏شناختى اجتماعى است كه در آن به مبناى عقلى و عاطفى و ارتباط آنها با عوامل اجتماعى توجه مى‏شود. يكى از مؤثرترين جنبه‏هاى تحليل وبر، بحث او در مورد عقلانيت و ارتباط آن با رويكرد دينى است. سؤالاتى نظير: عقلانيت در فلسفه اجتماعى وبر به چه معناست و داراى چه ويژگى‏هايى است؟ آيا عقلانيت توصيف شده او نوع كامل و دقيق عقلانيت است يا خير؟ و آيا تحليل او درباره دين، صحيح و به دور از اشكال است؟ پرسش‏هايى هستند كه اين نوشتار درصدد بررسى و پاسخ به آنها خواهد بود. در اين مقاله تحليل وبر از دين و منشأ رويكرد دينى و نيز معناى عقلانيت در بوته نقد و بررسى قرار خواهد گرفت.

This paper examines the origin of religious attitude and its relation to rationality in Max Weberʹs sociology of religion. Weberʹs approach to religion is a social psychological approach in which the rational and emotional bases and their relation to social factors are concerned. One of the most influential aspects of his discussion of religion is rationality and its relation to religious attitude. But what does rationality mean in Weberʹs sociology of religion. What are the features of the rationality? Is his rationality a complete and non-problematic kind of rationality? Is his analysis of religion is accurate and out of problem? These are the questions which this paper undertakes to answer. In this paper, Weberʹs analysis of religion and the origin of religious attitude will be assessed. Keywords: Rationality, Religion, Max Weber, socio-psychological approach, Sociology of religion