بازشناسي خانه در ابيانه

Recognition of House in ABYANEH

مفهوم خانه به عنوان كانون زندگي خانوادگي براي انسان در زمان و مكان، همواره متفاوت بوده است و اين مفهوم تابع انتظارات و توقعات ازخانه و پاسخ هاي به آن بوده است. در اين ميان خانه روستايي علاوه بر محيطي براي زندگي، در بر گيرنده فضاهاي لازم براي توليد و معيشت روستاييان نيز هست كه اغلب مجموع اين فضاها در محدوده مشخصي گرد هم آمده اند. با اين حال، در روستاي تاريخي ابيانه خانه يا به زبان محلي «كَيا» يك چهار ديواري بسته و محصور نيست و با آنچه از مفهوم عام خانه حتي خانه روستايي در ذهن وجود دارد، متفاوت است. براي ابيانه اي ها خانه تنها اتاقي نيست كه در آن منزل كرده اند، در آن مي‌خوابند، مي‌پزند، مي‌نشينند، از ميهمان ها پذيرايي مي‌كنند و وسايل ضروري زندگي را در آن جاي مي‌دهند. خانه به اين جزي ختم نمي شود، بلكه مجموعه‌اي است از فضاهايي كه به طور غيرمنسجم در روستا پراكنده‌اند. خانواده ابيانه اي نان را در نانوايي عمومي مي‌پزد، انبار وسايل و آذوقه‌اش ممكن است اتاقي دور از محل زندگي‌اش باشد. گاه اجاقش كنار كوچه جاي دارد، چهارپايش را درون طويله‌اي گوشه ديگري از ده مي‌بندد، ابزار و لوازم كشاورزي و دامداري و هيزم و چوب و ... را اطراف روستا در فضاي حفرشده در كوه نگهداري مي‌كند و ... و((مجموعه)) اين فضاها ست كه براي وي مفهوم"خانه" را به همراه دارد. به عبارت ديگر مجموعه فضاهايي جدا از يكديگر و پراكنده در سطح روستا متعلق به خانواده، تشكيل خانه يا «كَيا» را مي دهد. با اين نگرش يك ابيانه اي هر كجاي ده كه فضايي بسازد يا مالك شود، خانه‌اش را گسترش داده است. اين شيوه زندگي پيچيده‌ترين قوانين و مقررات مالكيت را در روستا پديد آورده كه كماكان زنده و پويا ست. در اين مقاله سعي شده است تا با شناخت زندگي مردم روستا، تشريح فعاليت هاي روزانه و نيازهاي فضايي آن ها به معرفي مفهوم خانه در ابيانه پرداخته شود. بدين منظور نقشه بسيار دقيقي از بافت روستا و كاربري هاي آن تهيه شود. بيش از 60 واحد مسكوني رولوه و نقشه چند بلوك ساختماني تهيه شد. بدين ترتيب با تطبيق زندگي مردم و اين فضاها و تجزيه و تحليل آن ها مفهوم كالبدي خانه در ابيانه تشريح شده است. شناخت مفهوم خانه در ابيانه موجب مي‌شود كه با درك درست و صحيح از يك گونه خاص و پيچيده سكونت و ويژگي هاي آن، مداخلات احتمالي در اين روستا و بلكه در ساير روستاها نيز مفيد واقع شود.

The concept of "house" as a family residential center has been treated differently in various times and places depending on residentsʹ expectations and responses. Meanwhile, rural housing not only is a place for living, but also provides necessary spaces for work and production, all gathered in a certain area. How ever, in the historical village of Abyaneh the concept of house, locally called "Kaya", totally differs from the general understanding of familiar mentioned rural housing. Thus the Kaya is not just a closed and bounded area within four walls. Rather for Abyanchians, house is not merely a room for dwelling, sleeping, cooking, settling, entertaining guests and setting necessities of life, but in fact a combination of some spaces dispersed among or even around the village. Abyanehian families make their bread in the public bakery. They store their equipment, supplies and foodstuff in a room far from their residence. Their fireplace may be located out on the side of alley. Their animals are kept in a shelter in some other part of the village. The farming equipment and husbandry requirements, timber and firewood are stockcd in a hand-excavated space called "Kande" on a mountain slope, out of the village. Thus a "combination" of all of these different spaces means the "house" for them.In other words, the group of these detached and spread spaces among the village which belongs to a family forms the "Kaya" or house. From this point of view, an Abyanehian family wherever posses or builds a new space, is expanding his house. This life style has established a most complicated law and regulation system of ownership in the village, which is still ongoing and alive.In this article the concept of "house" is described through considering the life style of abyanehian people, their daily activities and spatial needs. For this purpose, a very precise plan was surveyed from the villageʹs fabric and its different functions. Also plans of more than 60 residential units and some building blocks were provided. At long last, the concept of "house" has been inspected by verifying peopleʹs life and various spaces of their houses. Understanding the concept of Abyanehian house leads to have a right perception about this special and complicated type of settlement and its specifications. This might be helpful in probable future physical interventions not only in this village but also in other rural settlements. Keywords: Abyaneh, Kaya, House, Rural Housing