مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي تحليلي مسكن روستايي در ايران

چكيده فارسي :

مسكن و كالبد مناسب در روستاها، پس از انقلاب اسلامي، همواره تقاضاي مردم و صاحب نظران و دغدغ? دولت‌ها بوده است. بررسي برنامه‌هاي توسعه پنج‌سال? پس از انقلاب مؤيد اين تقاضا و نشان‌دهند? روند رو به رشد و افزايش چشمگير طرح‌هاي بهسازي مسكن و ارتقاي محيط كالبدي در روستاهاست.2 اما در كشور پهناوري مانند ايران كه مناطقي گوناگون دارد، با تنوع جغرافيايي و اقليمي و قومي و اقتصادي و هويت‌هاي خاص محلي و منطقه‌اي، نوع نيازها و كاستي‌ها متفاوت است. با وجود اين تفاوت‌ها، اطلاعات دقيق دربار? خصوصيات كالبدي روستاها وجود ندارد و، حداقل تا زمان حاضر، برنامه‌هاي منطقه‌اي تدوين نشده است. از اين رو سال‌هاست برنام? بهسازي كالبدي روستاهاي كشور از الگويي يكسان تبعيت كرده و تفاوت بين استان‌ها محدود به تعداد طرح‌ها و ميزان اعتبارات ‌است. ساختار متمركز نظام برنامه‌ريزي توسعه و قوانين آن نيز در اين رويه بي‌اثر نبوده و مانع حركت به سوي محلي‌گرايي و منطقه‌اي كردن سياست‌ها شده است. در سال 1382 بنياد مسكن انقلاب اسلامي، با همكاري سازمان برنامه و بودجه و مشاوران داراي صلاحيت در زمين? آمارهاي زيربنايي، ويژگي‌هاي مسكن روستايي را، در سطح استان‌هاي كشور، نمونه‌گيري و گردآوري كرد. اين داده‌ها در سال 83 منتشر شد.3 ارزيابي و تحليل داده‌هاي اين نمونه‌گيري، كه اولين هم بود، تفاوت‌هايي را، در مسكن و نياز مسكوني بين استان‌ها، آشكار كرد. توجه به اين تفاوت‌ها در ارتقاي محيط كالبدي و تأمين مسكن مناسب بسيار مؤثر است. در اين تحقيق مسكن روستايي از چهار بعد مهم ارزيابي شده است: الف)كالبد (استحكام و ميزان فضا)؛ ب) امكانات آسايشي و رفاهي؛ ج) نقش فعاليت‌هاي معيشتي در مسكن و جايگاه اقتصادي آن؛ د) بعد زيست محيطي نتايج ارزيابي ضمن نشان دادن كاستي‌هاي حاد و پنهان در برخي استان‌ها ضرورت سياستگذاري منطقه‌اي در طرح‌هاي مسكن و عمران روستايي را اثبات مي‌كند. همچنين نتايج ارزيابي نشان‌دهند? برخي ويژگي‌هاي كالبدي و هويت‌ساز معماري روستايي در استان‌هاست كه مي‌تواند به صورت احكام ارزشي در جهت حفظ هويت معماري ملي و بومي در دستورالعمل‌‌هاي طراحي و ساخت در نظر آيد. اين مقاله با نشان دادن تفاوت‌هاي بين استان‌ها با استفاده از داده‌هاي نمونه‌گيري سال 1382 و روشن كردن وضعيت هر استان، سياست‌گذاري منطقه‌اي متناسب با وضعيت پيشِ‌رو را توصيه مي‌كند.