باغ‌هاي خراسان در تاريخ بيهقي

باغ‌هاي خراسان در تاريخ بيهقي

متون فارسي از مهم‌ترين منابع تاريخ معماري ايران است. در ميان اين متون، تاريخ بيهقي در زمره چند متن نخست ادب فارسي است. از كتاب مفصل ابوالفضل بيهقي دبير، كه در اصل تاريخ آل سبكتگين نام داشته، امروزه فقط شش مجلد، از نيمه جلد پنجم تا نيمه جلد دهم، به دست ما رسيده است. اين پاره با ماجراي مرگ محمود، جلوس محمد و سپس مسعود آغاز مي‌شود و با ذكر سفر آخر مسعود به هندوستان در گريز از تركمانان سلجوقي پايان مي‌يابد. بيهقي نمونه مورخ دقيق است و تاريخ خود را صرفاً بر اساس شواهدي كه طي سال‌ها حضور در متن حوادث دربار غزنويان گرد آورده پرداخته است. اگرچه در وصف معماري و صفات كالبدي آن دقت و حساسيت ناصر خسرو را ندارد، اطلاعات درباره معماري و شهر در كتاب او كم نيست. نثر او نيز گواهي است بر توانايي نثر فارسي در بيان فضاي معماري. «باغ» از مكانهايي است كه بيهقي به‌كرّات بدان پرداخته است. زندگي مسعود غزنوي بيش از آنكه در كاخ سپري شود، در خيمه و خرگاه و در باغ مي‌گذشته است. او به تناسب ذكر احوال مسعود و اميران غزنوي و كارگزاران دستگاه آنان به باغ‌هاي گوناگون در منطقه خراسان پرداخته است: باغ‌هاي غزنين، بلخ، هرات، نشابور، غور، دشت لگان، و برخي اوصاف معماري آنها.