آماده‌سازي مناطق تاريخي و مناظر فرهنگي بم، اين ميراث جهانيِ در خطر، براي مقابله با زلزله

آماده‌سازي مناطق تاريخي و مناظر فرهنگي بم، اين ميراث جهانيِ در خطر، براي مقابله با زلزله

پيام ميراث فرهنگي مجموعه اطلاعاتي است كه از گذشته به حال و سپس به آيندگان منتقل مي‌شود. زلزله مخرب سال 1382 بم، اگرچه تلفات و خسارات فراواني به ‌دنبال داشت، فرصت‌هايي براي اقدامات توسعه‌اي مربوط به كاهش خطر و آمادگي در بخش‌هاي برنامه‌ريزي كالبدي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي پديد آورد. به بيان ديگر، اگرچه زمين‌لرزه بخش اعظم مناطق تاريخي را ويران كرد، فرصت‌هايي براي آمادگي به دست داد كه در صورت موفقيت نمونه مناسبي براي كاهش خطر در مناطق تاريخي خطرپذير محسوب مي‌شود. در حقيقت احياي معماري خشتي، كه قابليت مقاومت در برابر زلزله را به اثبات رساند، مي‌تواند به اشتغال‌زايي در بم بينجامد و نمونه‌اي براي صدها شهر مشابه در ايران باشد كه مواد اصلي ساخت‌وسازشان خشت است. اكنون پس از گذشت چهار سال از فاجعه بم، در اين مقاله فرصت‌هاي كاهش خطر و آمادگي در برابر سوانح احتمالي تجزيه و تحليل مي‌شود2. در اين مقاله ضمن توصيه‌هايي براي برنامه‌ريزي آمادگي در برابر خطر در مناطق تاريخي و فرهنگي بم، راهنمايي‌هايي براي مناطق مشابه تاريخي در كشور ارايه مي‌شود. اين مقاله در سه بخش تنظيم شده است: بخش اول محدوده مطالعاتي پژوهش را بررسي و به چارچوب‌هاي نظري و متون تخصصي برنامه آمادگي در مناطق تاريخي و فرهنگي اشاره مي‌كند و سپس بر اهميت گروه‌هاي ذي‌نفع و نقش بنيادين هر يك در فرايند بازسازي بم تاكيد مي‌كند. بخش دوم به تشريح روند مطالعات ميداني، مشاهدات و گفت‌وگو با گروه‌هاي گوناگون مصاحبه‌شونده ساكن بم در قالب مصاحبه‌هاي عميق، نيمه‌عميق، باز و بسته مي‌پردازد و نظر قشرهاي گوناگون مردمي (صاحبان مشاغل، صاحبان فرهنگ و دوستداران آثار تاريخي و مردم عادي بم شامل زنان خانه‌دار، جوانان و پيران) را در قالب سوآت3 عرضه مي‌دارد. در بخش آخر سياست جامع آمادگي در برابر خطر در بم و اهداف بلندمدت و ميان‌مدت و كوتاه‌مدت بررسي و راهكارهاي اجرايي و برنامه عملياتي به‌تفصيل ارايه مي‌شود.