برآورد اثر عوامل محيطي در دوره پر شدن دانه بر وزن دانه در گونه هاي مختلف براسيكا (Brassica napus L., B. rapa L., B. junceae L.)

برآورد اثر عوامل محيطي در دوره پر شدن دانه بر وزن دانه در گونه هاي مختلف براسيكا (Brassica napus L., B. rapa L., B. junceae L.)

در اين تحقيق اثر عوامل محيطي مانند دما، كسر فتوترمال و بارندگي در دوره پر شدن دانه بر وزن دانه گونه‌هاي مختلف براسيكا به مدت سه سال زراعي (85-1382) با استفاده از طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در گنبد بررسي شد. بيست ژنوتيپ از گونه هاي مختلف براسيكا پنج ژنوتيپ كلزاي زمستانه (B. napus L.)، پنج ژنوتيپ كلزاي بهاره (B. napus L.)، پنج ژنوتيپ شلغم روغني (B. rapa L.) و پنج ژنوتيپ خردل زراعي (B. junceae L.) در تاريخ كاشت مناسب منطقه كشت شدند. در تمام گونه هاي مورد مطالعه، بين وزن هزار دانه با ميانگين دماي هوا، كسر فتوترمال و بارندگي در دوره پر شدن دانه رابطه خطي وجود داشت. افزايش تشعشع همراه با دماهاي نسبتاً ملايم طي دوره ياد شده سبب افزايش وزن دانه شد. نرخ افزايش وزن هزار دانه به ازاي هر ميلي متر افزايش بارندگي در دوره پر شدن دانه در ژنوتيپ هاي كلزاي تيپ بهاره، كلزاي تيپ زمستانه، خردل زراعي و شلغم روغني به ترتيب 0094/0، 0247/0، 0105/0 و 0132/0 گرم بود. به ازاي افزايش هر روز طول دوره پر شدن دانه نيز وزن هزار دانه ژنوتيپ هاي كلزاي تيپ بهاره، كلزاي تيپ زمستانه، خردل زراعي و شلغم روغني به ترتيب 0533/0، 1682/0، 0456/0 و 0529/0 گرم افزايش يافت. اين روابط بيانگر واكنش بيشتر وزن دانه ژنوتيپ هاي كلزاي تيپ زمستانه به مساعد بودن عوامل محيطي در دوره پر شدن دانه بود. عدم وجود رابطه معني دار بين تعداد دانه در مترمربع و وزن دانه در گونه هاي مختلف براسيكا نشان داد كه در اين مطالعه اندازه مخزن براي مواد فتوسنتزي تاثير معني داري بر وزن دانه نداشت، بلكه وزن دانه عمدتاً تحت تاثير عوامل محيطي در دوره پر شدن دانه قرار گرفت.

The effect of environmental factors as temperature, photothermal quotient and rainfall during seed filling period (SFP) on seed weight of different species of Brassica was studied in Gonbad during 2003–2006 growing seasons. Twenty genotypes from different species of Brassica including: five genotypes of spring B. napus, five genotypes of winter B. napus, five genotypes of B. rapa, and five genotypes of B. juncea were sown at optimum sowing date recommended for the area. In all species, there was a linear relationship between 1000- seed weight and mean air temperature, photothermal quotient and rainfall during SFP. Increase in radiation accompanied with relatively moderate temperatures during SFP, hence, increased seed weight. Each millimeter increase in rainfall during SFP increased the rate of 1000-seed weight of spring and winter rapeseeds, mustard and turnip genotypes by 0.0094, 0.0247, 0.0105 and 0.0132 g, respectively. In addition, with an each day increase in duration of SFP, 1000-seed weight of spring and winter rapeseeds, mustard and turnip genotypes increased by 0.0533, 0.1682, 0.0456 and 0.0529 g, respectively. These relationships showed that winter rapeseeds genotypes had more response to favorable environmental factors during SFP. The non-significant relationship between seed number per unit area and seed weight in different species of Brassica showed that under conditions of this study sink size did not affect seed weight, but it was affected by environmental factors during seed filling period.