بوم‌شناسي فردي گونه درمنه قرمز (Krasch Artemisia turanica) در مراتع قشلاقي استان خراسان شمالي

Autecology of Artemisia turanica Krasch. in winter rangelands of the Northern Khorasan Province

مطالعات بوم شناسي فردي منجر به فراهم آمدن اطلاعات پايه و اساسي در مورد گونه هاي مرتعي مي شود كه براي مديريت صحيح و اصلاح مراتع ضروري است. هدف از اين مطالعه، بررسي بوم‌شناسي گونه درمنه قرمز (A. turanica) در مراتع قشلاقي استان خراسان شمالي بود. پژوهش به صورت بازديدهاي صحرايي و اندازه گيري هاي آزمايشگاهي در سال هاي 88-1387 انجام شد. بر اساس نتايج، اين گياه در دامنه ارتفاعي 1000 تا 1500 متر از سطح دريا، اراضي دشتي و گاهي مناطق تپه ماهوري، و شيب هاي صفر تا 60 درصد رويش دارد. رويشگاه هاي درمنه قرمز، در محدوده بارندگي متوسط سالانه 200 تا 300 ميلي متر و دماي 8 تا 16 درجه سانتي گراد قرار دارد. سازند زمين‌شناسي مارن، كنگلومرا و ماسه سنگ، خاك سيلتي لوم، قليايي ضعيف با درجه شوري متوسط و فقير از نظر ماده آلي و نيتروژن است. شروع رويش سالانه از اوايل فروردين، ظهور ساقه هاي گل دار ابتداي مردادماه، بذردهي ابتداي مهرماه است. ريزش بذرها در آذر و دي كامل مي شود. كيفيت علوفه از ابتدا به انتهاي فصل رشد كاهش مي يابد. اين تغيير به صورت كاهش ميزان پروتيين و افزايش ADF، NDF و ماده خشك مشاهده مي شود. در ماه هاي آذر و دي، مقدار انرژي متابوليسمي درمنه قرمز كمتر از حد بحراني (Mj/kg 8) است، از اين رو اين گياه به تنهايي نمي تواند جيره غذايي كاملي را براي دام در مراتع قشلاقي تامين كند. در مقابل، پروتيين بالا، خوشخوراكي بيشتر و مقاومت به خاك هاي شور از نقاط قوت گياه درمنه قرمز نسبت به گونه هاي ديگر درمنه در استان خراسان شمالي است. واژه هاي كليدي: Artemisia turanica، درمنه قرمز، اقليم، مرتع، كيفيت علوفه، فنولوژي.

Autecological studies provide information necessary for ecologically sound rangeland management and improvement. This research was aimed to study autecology of Artemisia turanica Krasch. in the winter rangelands of the Northern Khorasan Province. The study was conducted via field visits and laboratory measurements accordingly. A. turanica grows on flat or rolling plains, 1000-1500 meters a.s.l., and 0-60% slopes. The average annual rainfall and temperature in its natural habitats are between 200-300 mm and 8-16 °C isolines, respectively. Geological formations were marl, conglomerate, and sandstone. Soils were silty loam, weak alkaline, medium saline, and poor in N and organic carbon. A. turanica started its yearly growth at late March, flowering in late July and seeding in late September; seed shedding is completed by December and January. The highest forage quality was in the early stage of growth, but it reduced to the lowest level by the seeding stage. Forage quality decreased from the beginning towards the end of growth season i.e. a decrease in crude protein but increases in the ADF, NDF and dry matter percentages. During the grazing season, November-January, metabolic energy in the A turanica textures was lower than the critical level (8 Mj/kg); therefore this species may not provide a full diet for the grazing livestocks, in the winter rangelands. However, higher palatability and crude protein contents, plus adaptations to the saline soils are advantages of A. turanica as compared with the other Artemisia species in the study area. Keywords: Climate, Rangelands, Forage quality, Phonology, Artemisia turanica.