تحليل همديدي سامانه‌هاي گردوغباري در استان خوزستان

تحليل همديدي سامانه‌هاي گردوغباري در استان خوزستان

يكي از بلاياي طبيعي كه استان خوزستان را به دليل موقعيت جغرافيايي و همجواري آن با پهنه‌هاي بزرگي از مناطق بياباني تحت تأثير قرار مي‌دهد، پديده¬ي نامطلوب گرد و غبار است. اين پژوهش پس از استخراج 50 سامانه¬ي گردوغباري شاخص و تفكيك آنها به دو دوره¬ي سرد و گرمِ سال طي دوره¬ي آماري (2005 – 1996)، با استفاده از نقشه‌هاي تركيبي ارتفاع ژئوپتانسيل تراز 500 هكتوپاسكال و فشار متوسط تراز دريا، نقشه‌هاي بردار باد، خطوط هم‌سرعت و جريان هوا در دو سطح 500 هكتوپاسكال و سطح متوسط دريا در محدوده¬ي 0 تا 50 درجه شمالي و 0 تا 70 درجه شرقي و تصاوير ماهواره‌اي براي دو سامانه¬ي گردوغباري شاخص انجام شده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد در دوره¬ي سرد سال سيستم‌هاي مهاجر بادهاي غربي و رودباد جبهه¬ي قطبي (PFJ) همراه آن و در دوره¬ي گرم سال كم‌فشارهاي حرارتي سطح زمين مهمترين عامل در ايجاد و شكل‌گيري پديده¬ي مذكور دراستان خوزستان مي‌باشند. هنگامي¬كه يك فرود عميق در غرب منطقه¬ي مورد مطالعه بر روي بيابان¬هاي كشورهاي همجوار قرار گيرد و سرعت باد در آن به سرعت رودباد برسد، در صورت فراهم بودن شرايط محيطي، با ايجاد ناپايداري در سطح زمين سبب گرد و غبار و انتقال آن به استان خوزستان مي‌شود. در دوره¬ي گرم سال نيز كم‌فشارهاي حرارتي سطح زمين و بخصوص كم‌فشار خليج¬فارس با مكش هواي بيابان¬هاي اطراف (شبه¬جزيره عربستان) يكي از عوامل ايجاد گردوغبار مي‌باشد. مسير حركت امواج گردوغباري و نحوه¬ي استقرار محور فرود و مراكز كم¬فشار سطح زمين و همچنين تصاوير ماهواره‌اي مورد استفاده نشان مي‌دهد مهمترين منابع گرد ‌و ‌غبارهاي وارده به استان خوزستان شامل بيابان¬هاي جنوبي عراق، شمال عربستان، جنوب¬ شرق سوريه و تا اندازه‌اي شمال صحراي آفريقا مي‌باشد.

One of the natural disasters which affects on Khuzestan province for its geographical location and its vicinity with large zones of desert areas is the undesirable phenomenon of dust. This research has been performed after extracting 50 recognized dust systems and dividing them in to two periods of cold and hot periods of the year during statistical period of (1996-2005) by using combined maps of geo potential height, elevation 500 Hecto Pascal, medium pressure of sea elevation, wind vector maps, isospeed lines and air flow at two levels of 500 Hecto pascal and medium level of the sea at range 0 up to 50 northern degree and 0 up to 70 eastern degree and satellite photos for two recognized dust systems. The results of this research shows that in the cold period of the year, migratory systems of westerlies (west winds) and polar front jet stream (PFJ) and in the hot period of the year, thermal low pressures of the earth surface are the main important factors in creation and formation of the said phenomenon in Khuzestan province. When deep pressure decrease occurs at the west part of the studied area in the deserts of neighboring countries and the wind speed reaches to jet stream wind, in case of availability of the environmental conditions, causes instability on the earth surface which produces dust and transfers it to Khuzestan province. Also In the hot periods of the year, thermal low pressures of the earth surface, especially Fars Gulf low pressure through sucking the air of surrounding deserts (Arabian Peninsula) is one the main factors of dust creation. Moving path of dust waves and manner of drop axis settlement and low pressure centers of the earth surface and also the used satellite photos show that the main sources of the entered dust in to Khuzestan province include southern desert of Iraq, North part of Arabian, south east of Syria and partly north of Africa desert.