آزمايش پيشاهنگ درختان مقاوم به خشكي در اراضي گسترش سيلاب

A pilot trial on drought resistant tree species irrigated by floodwater

درختان جنس‌هاي اكاليپتوس و آكاسيا به‌واسطه‌ مقاومت به خشكي، قابليت انعطاف در شرايط سخت رويشگاه و مصارف چوب و فرآوده‌هاي فرعي، از نظر جنگل‌كاري در مناطق خشك، به‌ويژه با استفاده از سيلابهاي فصلي همواره مورد توجه بوده‌اند. به‌همين منظور و در ادامه آزمايش‌هاي مقدماتي سازگاري گونه‌ها، آزمايش پيشاهنگ گونه‌هاي درختي در قالب طرح آماري بلوك‌هاي كامل تصادفي و در چهار تكرار به‌صورت ديم در سال 1374 در اراضي پخش سيلاب گربايگان فسا به اجرا درآمد. هر تكرار شامل هشت كرت (گونه) و هر كرت شامل 49 اصله درخت با فاصله كاشت 3×3 متر بود. در طول ده سال اجراي طرح متغيرهاي درصد زنده‌ماني، رويش ارتفاعي و قطري و وجود يا عدم وجود آفات و بيماريها و وضعيت شادابي درختان همه ساله اندازه‌گيري و با استفاده از نرم‌افزار SAS مورد تجزيه و تحليل سالانه و مركب قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه از نظر درصد زنده‌ماني، گونه‌هاي Eucalyptus camaldulensis، E. oleosa، Acacia victoriae، A. salicina و E. microtheca در سال پاياني طرح بسيار موفق و همگي بيش از 80 درصد بقا داشته و با يكديگر اختلاف معني‌داري ندارند. گونه E. fruticetorum با 70 درصد زنده‌ماني داراي تفاوت معني‌داري با گونه‌هاي فوق بود. از نظر ارتفاع و قطر برابرسينه، گونه‌هاي E. camaldulensis و A.salicina بيشترين و دو گونه A. cyanophylla و A. saligna كمترين رشد را نشان دادند. در طول سالهاي اجراي طرح هيچ‌گونه آفت و يا بيماري خاصي بر روي هيچ‌كدام از پايه‌هاي درختان گونه‌هاي مختلف مشاهده نگرديد و وضعيت شادابي و شكل ظاهري درختان رضايت‌بخش بود. بررسي نتايج فوق نشان مي‌دهد كه در مجموع گونه‌هاي E. camaldulensis، E. oleosa، E. microtheca، E. fruticetorum، Acacia salicina و درنهايت A. victoriae به‌رغم وجود تفاوت‌هاي زياد به‌ويژه از لحاظ ارتفاع و قطر برابرسينه، گونه‌هاي كاملاً موفق آزمايش پيشاهنگ بوده و براي استفاده از آنها در جنگل‌كاري با سطوح وسيع در مناطق خشك و با استفاده از سيلابهاي فصلي قابل توصيه مي‌باشند. به‌علاوه احتمال مي‌رود كه چنانچه ارقام و پروونانس‌هاي مقاوم‌تر به سرما از دو گونه A. cyanophylla و A. saligna وارد و مورد آزمايش قرار گيرند، در شرايط رويشگاهي مشابه بتوانند به موفقيت دست يابند.

Tree planting with drought tolerant species, particularly Acacia and Eucalyptus species may be considered as a logical method for rehabilitation of marginal lands which can potentially meet the needs of local people in terms of wood, fuel wood, fodder, edible fruits, etc. These goals may be much better attained when the trees are planted in floodwater spreading (FWS) systems which drastically change the desert ecosystems through provision of more water and better rooting environments. In 1994, a pilot project was carried out in FWS systems in Gareh Baygan Plain in Fars Province of Iran to study the growth and performance of four Eucalyptus and four Acacia species which had previously been tested successfully in a preliminary adaptation experiment. A randomized complete block design with four replications was employed to establish the experiment. Each replication comprised of eight plots (species) and each plot contained 49 trees with 3mx3m spacing. The seedlings were irrigated only by rain and ephemeral floodwaters. In a ten year period, growth parameters including survival percentage, height and diameter at breast height were assessed or measured every year. The existence of pests or diseases and the viability of the trees were also monitored annually and the final evaluation was made at the age of ten. Survival and growth performance of the trees were quite satisfactory. Eucalyptus camaldulensis, E. oleosa, Acacia victoriae, A. salicina, and E. microtheca were all promising species, showing over eighty percent survival in the final year of experiment and were not significantly different from each other. The survival of E. fruticetorum was significantly different (p=0.0001) from those of the other species. Eucalyptus camaldulensis showed the highest growth in terms of height and diameter, while A. saligna ranked the lowest. It may be concluded that E. camaldulensis, E. oleosa, E. microtheca, E. fruticetorum, A. salicina, and A. victoriae were highly promising species and may be recommended for large-scale plantations in arid zones of southern Iran, using floodwater spreading systems. Moreover, further tests of cold resistant provenances of A. cyanophylla and A. saligna are recommended.