اثر جنگل‌كاري گونه‌هاي مختلف اكاليپتوس بر خصوصيات خاك جنگلي در استان گيلان

Impact of different Eucalypt species on forest soil properties in Guilan province

هدف از اين تحقيق بررسي اثرات مثبت و منفي كاشت شش گونه اكاليپتوس بر خصوصيات مختلف خاك عرصه جنگل‌كاري مي‌باشد. بدين منظور اين تحقيق در ايستگاه شيخ‌نشين شركت شفارود استان گيلان كه شش گونه اكاليپتوس شامل: E. camaldulensis، E. macarthurii، E. maidenii، E. rubida، E. saligna و E. viminalis در قالب طرح آزمايشي بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار، با فاصله كاشت 2×2 متر و به تعداد 100 اصله در هر كرت آزمايشي در سال 1362 كاشته شده بودند، انجام شد. در هر واحد آزمايشي (از جمله تيمار شاهد) بررسي خصوصيات فيزيكي- شيميايي خاك انجام گرديد. بررسي‌هاي خاك‌شناسي با تهيه يك نمونه خاك در هر واحد آزمايشي به‌وسيله اوگر تا عمق60 سانتي‌متري (28 نمونه با در نظر گرفتن چهار نمونه براي چهار واحد آزمايشي شاهد) انجام شد. مطالعه مورفولوژي خاك با حفر سه نيمرخ به عمق 5/1 متر در سه قطعه اكاليپتوس، صنوبر و جنگل مخروبه بلوط و نمونه‌برداري چهار نمونه از چهار افق هر نيمرخ (در مجموع 12 نمونه) انجام شد. نتايج نشان داد كه ميان شش گونه اكاليپتوس از نظر خصوصيات خاك شامل درصد لاي، وزن خشك لاشبرگها، وزن مخصوص ظاهري، مقاومت به فروروي، اسيديته و فسفر، اختلاف معني‌دار وجود دارد. نيمرخ خاك در سه قطعه اكاليپتوس، صنوبر و جنگل مخروبه از چهار افق A، AC، B و C تشكيل شده بود. عمق ريشه‌دواني در قطعات اكاليپتوس، صنوبر و جنگل مخروبه بلوط به‌ترتيب 100، 85 و150 سانتي‌متر بود. به‌طور كلي، جنگل‌كاري اكاليپتوس قادر بوده است كه نقش مثبتي در بهبود ساختمان و تخلخل خاك، به‌ويژه در سطح خاك داشته باشد، زيرا فشردگي خاك واحدهاي آزمايشي مربوط به گونه‌هاي مورد آزمايش به ميزان بسيار معني‌داري كمتر از واحدهاي شاهد بوده است، به‌نحوي كه از نظر مقاومت به فروروي كه شاخصي دقيقتر از وزن مخصوص ظاهريست، ميان گونه‌ها از اين نظر اختلاف معني‌داري ديده نمي‌شود ولي فشردگي قسمت شاهد در حد زياد است. همچنين اسيديته خاك پس از 22 سال كاهش يافته، اما مقدار آن كمتر از يك واحد بوده است.

The aim of this study was to investigate the positive or negative effects of eucalypt plantation on different soil properties. For this reason, an eucalypt trial consisting of six species: E. camaldulensis, E. macarthurii, E. maidenii, E. rubida, E. saligna, E. viminalis which were planted in 1983 in Sheikh-Neshin state of Shafarud Company in Guilan province under experimental design of Randomized Complete Blocks with four replications at 2x2 m spacing and total number of 100 seedlings at each plot, was used for this research. Soil samples were taken from each plot, including four control ones by auger up to 60 cm. depth (totally 28 samples). Soil morphology was studied by digging three soil profiles at the eucalypt site and two adjacent parcels, including poplar plantation and the oak forest. Soil samples were taken from four soil horizons of each profile (totally 12 samples). Results showed that the species have differed significantly in respect to only few soil properties, including silt percentage, litter dry weight, bulk density, penetration resistance, pH and phosphorous amount. The soil profiles at the eucalypt site and the two adjacent sites of poplar plantation and oak forest consisted of four horizons, including A, AC, B and C. Root development at eucalypt, poplar and oak sites limited to 100, 85 and 150 cm soil depth, respectively. Overall, eucalypt plantation was able to improve soil structure and porosity, particularly at topsoil. Although there was intensive livestock traffic in the eucalypt site, but soil compaction was significantly less than the control plots and there was not significant difference between the eucalypt species in response to penetration resistance. Eucalypt plantation after 22 years reduced soil pH, but it was less than one unit.