بررسي ابعاد مردم‌شناسيِ ادبي در اشعار شهريار

Investigating the Different Aspects of Literary Anthropology in Shahriarʹs Poems

مردم‌شناسي به‌عنوان زيرمجموعه‌اي از علم جامعه‌شناسي در دو قالب مردم‌شناسي فرهنگي و مردم‌شناسي طبيعي به بررسي گروه‌هاي انساني مي‌پردازد. با توجه به اينكه برخي از آثار ادبي دربردارنده ابعاد وجودي، فرهنگي و اجتماعي انسان‌ها هستند، مي‌توان از اين آثار به‌عنوان اسناد و مداركي ارزشمند، براي انجام مطالعات مردم‌شناختي بهره گرفت. نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه محمدحسين بهجت تبريزي (متخلّص به شهريار)، در ديوان اشعار فارسي خود، با پرداختن به ابعاد مختلف جسماني، رفتاري، اخلاقي و فرهنگي گروه‌هاي انساني در سطح منطقه‌اي و جهاني، ابعادي از دو گونه مردم‌شناسي را انعكاس داده است. نگاه منطقه‌اي شهريار، مربوط به مردم‌شناسي فرهنگي و مقايسه الگوهاي رفتاري، نحوه زندگي و روابط ميان «انسان با انسان» و «انسان با طبيعت» در اجتماع روستايي (گمينشافت) و جامعه شهري (گزلشافت) است. از ديدگاه اين شاعر معاصر، الگوهاي رفتاري و فرهنگي در اجتماع روستايي، در مرتبه‌اي بالاتر از جامعه شهري قرار دارند. از سويي ديگر، نگاه جهاني شهريار مربوط به‌بيان ويژگي‌هاي جسمي، زيست‌محيطي و الگوهاي مثبتِ فرهنگيِ مردمِ كشورهاي تركيه و شورويِ سابق است؛ اين شاعر در مقايسه با مردم‌شناسي فرهنگي ايرانيان، به افول الگوهاي فرهنگي و رفتاري در ميان مردم جامعه خود اشاره مي‌كند. شهريار سعي دارد كه با آگاه‌سازي و تحريك منش ملّي ايرانيان، الگوهاي فرهنگي و اجتماعيِ مردم ايران را بهبود بخشد.

Anthropology as a subset of the science of sociology investigates human groups in two forms of cultural and natural anthropology. Regarding this fact that some literary works contain existential, cultural, and social human dimensions, they can be used as valuable documents in anthropological studies. The findings of the present research show that Mohammad Hossein Behjat Tabrizi (nicknamed Shahriar) reflects two types of anthropology in his Persian poetry works by dealing with different aspects of physical, behavioral, moral, and cultural levels of human groups in regional and global dimensions. At the regional dimension, Shahriar deals with cultural anthropology, the comparison of behavioral patterns, life styles, and the relationship between "man with man" and "human with nature" in rural (Gemeinschaft) and urban (Gesellschaft) communities. In his view, the level of behavioral and cultural patterns in rural communities is higher than urban communities. On the other hand, Shahriarʹs global dimension deals with expressing the physical and bioenvironmental attributes and the positive cultural patterns of Turkish and former Soviet countriesʹ people. Comparing them with Iranians, Shahriar refers to the decline of cultural and behavioral patterns among the Iranians. Shahriar has attempted to improve the social and cultural patterns of his community by stimulating the awareness and nationalistic feelings of Iranians.