گفتن حقيقت به بيمار در فرهنگ‌هاي مختلف و بيان ديدگاه‌هاي اسلام

در اخلاق پزشكي نوين، يكي از مهم‌ترين حقوق بيمار احترام به اختيار فردي است. بر اساس آن پزشك ملزم به ارايه‌ي اطلاعات لازم به بيمار است؛ به‌نحوي كه او بتواند بر اساس اطلاعات دريافتي در مورد بيماري خود و شيوه پيگيري مراحل تشخيصي درماني تصميم بگيرد. اين در حالي است كه در بسياري از فرهنگ‌ها و جوامع گفتن حقيقت در مورد تشخيص يك بيماري جدي و احتمالاً مهلك امري مشكل و مورد بحث است. آن‌چه در اين مقاله خواهيد يافت مروري بر برخي مطالعات انجام شده در جوامع مختلف و تا حدودي مقايسه‌ي ديدگاه‌ها در جوامع شرقي و غربي است. هم‌چنين، ذكر كلي ديدگاه اسلام در اين خصوص، و اشاره به سياست‌هاي جاري در كشورهاي اسلامي، تاثير فرهنگ اجتماعي بر رفتار عوام و خواص را وضوح بيشتري خواهد بخشيد. در جوامع مختلف، ديدگاه‌هاي متفاوتي در مورد حقيقت‌گويي و انتقال خبر بد به بيمار وجود دارد. به‌نظر مي‌رسد تفوق اصل «اختيار فردي» در غرب، الزام بيان حقيقت به بيمار را در جوامع غربي قابل پذيرش نموده است. اما در بسياري از جوامع شرقي، به علت محوريت خانواده و اولويت اصل «عدم ضرر» نسبت به «اختيار فردي» كتمان حقيقت بيماري امري رايج است. علل اين امر در برخي مطالعات بررسي گرديده است. در بسياري جوامع، حركت به‌سوي افزايش توانمندي و آگاهي فردي براي تصميم‌گيري آگاهانه مبتني بر اختيار، شتابي قابل توجه دارد. آموزه‌هاي ديني اسلام، بر حق بيمار بر دانستن حقيقت و لزوم فراهم آوردن شرايط لازم براي بهره‌گيري بهتر از روزهاي پايان حيات تاكيد دارد؛ هرچند ملاحظات اخلاقي در خصوص عدم ايجاد ترس و نگراني بي‌مورد در بيمار را نيز مورد توجه قرار مي‌دهد. تدوين و اجراي دستورالعمل‌هاي خاصي جهت تسهيل بيان حقيقت به بيمار در برخي كشورها به انجام رسيده است. در كشور ما نيز به‌نظر مي‌رسد توجه به افزايش آگاهي‌هاي عمومي و نيز ارتقاي مهارت‌هاي ارتباطي پزشكان و تيم پزشكي در خصوص نحوه‌ي انتقال خبر بد، در كنار تدوين دستورالعمل‌هاي لازم ضرورت دارد.