تدوين و اعتبارسنجي شاخص‎هاي مناسب به منظور تحليل نابرابري هاي فضايي توسعه كشاورزي (مطالعه موردي استان فارس)

تدوين و اعتبارسنجي شاخص‎هاي مناسب به منظور تحليل نابرابري هاي فضايي توسعه كشاورزي (مطالعه موردي استان فارس)

اين مطالعه با هدف تدوين و اعتبارسنجي شاخص‎هاي مناسب به منظور تحليل نابرابريهاي فضايي توسعه كشاورزي در استان فارس انجام شده است. در مرحله اول با مرور ادبيات در زمينه توسعه كشاورزي، نابرابري فضايي و شاخص سازي، تعداد 92 شاخص در پنج بعد؛ 1) اجتماعي- فرهنگي، 2) ساختاري- اجرايي، 3) فني- مديريتي، 4) اقتصادي- مالي و 5) زيرساختي- خدماتي، تدوين و انتخاب شد، تا به منظور اعتبارسنجي در معرض قضاوت 57 كارشناس خبره كه از ميان اعضاي هيات علمي دانشكده¬هاي كشاورزي ايران در 6 دانشگاه منتخب انتخاب شده بودند، قرار گيرد. به منظور دستيابي به توافق جمعي كارشناسان نمونه و تعيين سطح اعتبار شاخص‎ها، آماره‌هاي مد، ميانگين، انحراف معيار و ضريب تغييرات براي هر كدام از شاخص‎ها محاسبه گرديد. در مرحله دوم به منظور تحليل نابرابري فضايي با توجه به هر كدام از شاخص‎ها، با استفاده از نتايج سرشماري عمومي كشاورزي 82 و همچنين نتايج سالنامه هاي آماري استان در سالهاي 83 تا 86، داده‌هاي 87 شاخص كه اعتبار آنها مناسب تعيين شده بود، گردآوري و با محاسبه شاخص‎هاي تحليل نابرابري؛ ضريب تغييرات ساده، ضريب ويليامسون، شاخص تايل و شاخص هرفيندال، وضعيت نابرابري شاخص‎هاي فوق در سطح استان بررسي شد. نتايج نشان داد كه؛ به جز چهار شاخص، بقيه شاخص‎ها از نظر كارشناسان براي تحليل نابرابري فضايي توسعه كشاورزي مناسب ميباشند. همچنين نتايج محاسبه ضرايب نابرابري نشان داد كه بيشترين سطح نابرابري مربوط به شاخص‎هاي بعد اقتصادي- مالي و زيرساختي-خدماتي توسعه كشاورزي از قبيل موسسات اعتباري كشاورزي، صنايع كشاورزي و روستايي و تعاونيهاي روستايي و كشاورزي مي¬باشد. همچنين شاخص تركيبي نهايي محاسبه شده براي شهرستان¬هاي استان نشان داد كه، شهرستان شيراز در رتبه نخست و شهرستان خرم¬بيد در پايين‌ترين رتبه در بين ديگر شهرستان¬¬ها قرار دارد.

The main aim of the current paper is the formulating and validation of suitable indices to analyze spatial agricultural development inequalities in Fars Province. The study was carried out in two phases. In phase one with a review of literature, regarding agricultural development, spatial inequality, along with its indicators, 92 agricultural development indicators were identified. These indices were classified in five components under: 1) socio;-cultural, 2) structural-performance, 3) technical-management, 4) economical, and 5) infrastructural-services. These indices were validated as research samples by 57 experts who were randomly selected from among faculty members of 6 Iranian agriculture faculties. In order to meet the experts consensus and validate the indicators, such statistical methods as: mode, mean, standard deviation and coefficient of variation were employed. In the second phase, data was collected for 87 validated indices, through 2003 agricultural census and from Fars statistical yearbooks for 2004 to 2007. By use of Coefficient of Variation (CV), Williamson Coefficient, Theil and Herfindal Indexes, the spatial inequalities of each indictor in Fars province were analyzed. The results indicated that, except for four indices, the rest are appropriate for an analysis of spatial agricultural development inequalities. Calculating inequality coefficients also revealed that such economic-financial and structural-service indicators as: agricultural credit institutes, agricultural and rural industries, as well as rural and agricultural cooperatives stand in high inequality situations. The calculated composite index also showed that Shiraz county is ranked in the first position while Khorambid county in the last in this context.