رفتار ارگوديك چشم‌اندازهاي ژيومورفيك

رفتار ارگوديك چشم‌اندازهاي ژيومورفيك

در ژيومورفولوژي مباحث متعددي از ديدگاه نظري مطرح است. از جمله اين مباحث مي‌توان از توالي شكل زايي و مدل سازي در اين علم نام برد. در اين ميان، مقولات متعددي وجود دارد كه مبحث ارگوديستي يكي از آنهاست. اين مقوله كه برگرفته از يك مبحث فيزيكي ترموديناميكي مي‌باشد در ژيومورفولوژي نيز مطرح است. اهميت اين موضوع به مدل‌سازي‌هاي تاريخي معطوف است، زيرا همواره يكي از مسايل مهم كه در زيست شناسي و نيز در زمين شناسي و ژيومورفولوژي مطرح است، مقوله ي زمان و چگونگي رابطه‌ي آن با توالي پديده‌ها است. پديده‌هايي كه از يك سو زمان نجومي قادر به بيان بسياري از مسايل مطرح شده در حوزه تغيير آنها نمي‌باشد و از طرفي، جايگزين مناسبي براي بيان زمان در رابطه با آنها طرح نشده است. ارگوديسيتي اول بار در حوزه علم فيزيك طرح گرديد و پس از آن با استفاده از روش‌هاي رياضي تدوين شد. فرضيه ارگوديك كه متوسط مشاهدات بر روي يك عضو مجموعه در طول زمان را با متوسط مجموعه در زمان مشخص برابر مي‌داند از سال 1960 شروع به همسان سازي خود در علوم تجربي كرد، ابتدا در علوم بيولوژيك تحت عنوان آلومتري و سپس در علوم شيمي و زمين شناسي مباحث علمي را به سوي خود متوجه ساخت و به تدريج در ژيومورفولوژي با اصطلاحاتي همچون دور جغرافيايي و يونيفورميتاريانيسم گام نهاد. تعدادي از پژوهشگران عرصه ژيومورفولوژي در سطح جهان تلاش نمودند تا اين فرضيه را به صورت كمي طرح و تفسير نمايند، اما در ايران توجه محدودي به اين اصل مهم شده و پژوهش حاضر سعي دارد با تبيين ابعاد ارگوديسيتي و نحوه آنالوگ ان در ژيومورفولوژي بستر لازم براي شروع پژوهش‌هاي كمي در اين عرصه در ايران را فراهم نمايد. ارتباط بين تحول، تكرار، چندنگارگي، امواج، منشاي پديده‌ها و هندسه فراكتال با ارگوديسيتي مواردي است كه پس از تبيين ابعاد فيزيكي و معادلات رياضي ارگوديك، در اين پژوهش به آنها پرداخته شده و تغييرات ارگوديسيتي پديده خندق در منطقه خور و بيابانك به صورت موردي تحليل و بر صحت ادعا تاكيد شده است. بديهي است با توجه به نو بودن موضوع، مجال وسيعي براي نقد متخصصان فراهم است كه در نتيجه باعث غنا خواهد بود.

In geomorphology, there are several discussions from theoretical approach and among these subjects; it can be emphasized on morphogenesis succession and its modeling in that subject. In different categories the course of ergodicity is one of the most important subjects. This filed which has been adopted of physical thermodynamic science also in geomorphology is under study. Simply the importance of this subject is referred to historical modeling, because one of the most imperative phenomena in biologic, geologic, and also geomorphologic fields is time and its relationship with changes and successions. Phenomena in astronomical time are not appropriate for description, while there is not suitable time substitution in their relation. Ergodicity theorem was stated in physics for the first time and then formulated by mathematics. Ergodic hypothesis in which observation on a member of an ensemble during the time is the same as the average of the ensemble at definite time was became from 1960 became as analogy in experimental sciences. At first in biology as allometry and then in chemistry and geology it attracted the scientists and gradually influenced in geomorphology by some idioms like geographical cycle and unifomitarianism. Some of geomorphology researchers around the world attempted to interpret this theorem quantitatively. However, in Iran there is a little consideraction on it and this paper is trying to explain the dimensions of ergodicity. Its analog face in geomorphology provides a background to start the quantitative researches in Iran. The relationship between evolution, repetition, palimpsest, waves, the origin of phenomena and fractal geometry with ergodicity are subjects that have been considered in this research. After explanation of physical dimension and ergodic mathematical equations, and ergodic evolution of gullies at Khoor-Biabanak district we studied its accuracy whit an emphasis on it. It is obvious, with attention to this fact that the subject is very new, a broad opportunity is resulted which causes the ergodic literature in geomorphology to become enriched.