نقش نهشته‌هاي آواري پوششي در حساسيت ژيومورفيكي چشم انداز دامنه‌هاي واقع در شمال كوه گچي قلعه‌سي در شمال‌غرب ايران

اين مقاله رسوبات، اشكال و وضعيت ديناميكي بخشي از دامنه‌هاي مجاور استوك گچي قلعه سي در شمال رشته ميشوداغ در شمال غرب ايران را مورد بررسي قرار مي دهد. سطح دامنه‌هاي مورد مطالعه، داراي پوششي از نهشته‌هاي آواري متشكل از عناصر هوازده حاصل از استوك گچي قلعه سي (مخلوطي از خرده سنگ، تخته سنگ، ماسه و رس) هستند كه با فاصله گرفتن از منبع تدارك رسوب از ضخامت آنها كاسته مي شود. اين نهشته‌ها نقش موثري در ميزان فرسايش، تكامل ژيومورفولوژيكي دامنه، كاربري اراضي و تراكم آبراهه‌اي دامنه‌هاي مورد مطالعه داشته اند. اطلاعات لازم در مورد ضخامت و چگونگي استقرار نهشته‌ها بر روي تشكيلات سست زيرين (تشكيلات ميوسن) و ويژگي‌هاي ژيومورفيكي دامنه‌ها، از طريق بررسي ميداني با ايجاد 19 برش در طول مسير راه روستايي ارلان به دست آمد. بر اساس نتايج اين تحقيق، در شرايط اقليمي فعلي، دامنه‌هاي پوشيده از نهشته‌هاي سطحي داراي پايداري بيشتري نسبت به دامنه‌هاي فاقد اين پوشش در محدوده مورد مطالعه هستند. وجود پوششي از نهشته‌هاي آواري بر روي رسوبات ميوسن در دامنه‌هاي مورد مطالعه، نقش عمده اي در پايداري دامنه‌هاي اطراف كوه گچي قلعه‌سي ايفا مي كند، ولي از بين رفتن اين پوشش‌ها در اثر فرسايش انساني و دستكاري‌هاي مردم (مرمت‌هاي اخير راه ارلان و رو باز شدگي رسوبات مارني ميوسن)، موجبات تشديد فعاليت فرايندهاي ژيومورفيك از قبيل حركات توده‌اي (زمين لغزش، ريزش، روان شدگي) و فرسايش شياري و آبكندي را فراهم نموده است. اطلاعات حاصل از اين پژوهش، در كل مدلي مفهومي در مورد تكامل دامنه‌هاي حساس ژيومورفيكي و ناپايداري‌هاي دامنه‌اي مخاطره آميز احتمالي ارايه مي دهد كه قابليت استفاده در مناطق مشابه را داراست.

This paper aims to difine the sediment, landform and dynamic context of part of slopes near Ghechi-ghalasi stock in northern slope of Mishow-Dagh chain in northwest of Iran. The surfaces of studied slopes are mostly covered by surficial deposits that are yielded from weathered materials (mix of boulders, gravels, sand and clay) of stock and thinned by keeping away from it. These deposits significantly affect erosion rates, geomorphologic evolution, landuse and density of drainage. 19 sections were created along the Aralan rural road for the study of thicknesses of surficial deposits and quality of their rehabilitation on the lower weak Miocene formations. Results show that the residuum seems to be stable under current climate than uncovered slopes of the study area. The presence of debris deposits on Miocene sediments (mainly marly) in study area, have an inevitable role on slope stability. In spite of such importance of these debris deposits, removal of debris cover and the exposure of Miocene formations as the result of recent anthropogenic erosion and repairs (road widening and other repairing operations), caused aggravation of geomorphic processes activity such as mass wasting and gully and rill erosion. From the data gathered, a conceptual model, applicable to other similar slopes, is proposed to explain the evolution of geomorphic sensitive slopes and associated potentially hazardous slope instabilities. Keywords: Cap debris deposits, Landscape geomorphic sensitivity, Slope instability, Ghechi-Ghalasi stock, Northwest of Iran.