آيا خاقاني زن‌ستيز است؟!

زن و جايگاه حقوقي و انساني وي از بحث‌هاي داغ مكاتب فكري معاصر به‌خصوص اومانيسم و فمينيسم است و موضوعي است كه محققان و نويسندگان و شاعران زيادي- درگذشته و حال- ضمن آثار خويش به آن پرداخته‌اند. خاقاني نيز يكي از شاعراني است كه حضور زن در ديوان او بازتاب قابل توجهي دارد و اشعارش در اين خصوص، زمينه‌ساز نقدهاي تندي عليه او شده تا جايي كه برخي از پژوهشگران وي را زن‌ستيزترين شاعر ادبيات فارسي دانسته‌اند. موضوع جستار حاضر بررسي همين نكته است كه آيا خاقاني به‌راستي زن‌ستيزترين شاعر ادبيات فارسي است؟ نويسندگان مقاله حاضر با در نظر‌داشت واقعيت‌هايي از قبيل: 1- مباحث روان‌شناختي؛ 2- اقتضاي حال و مقام (جغرافياي كلام)؛ 3- شرايط خانوادگي و اجتماعي شاعر؛ 4- شيوه بيان طنزآميز خاقاني يا لحن سخن وي، بر آن‌اند كه دليل قضاوت‌هاي تند برخي بزرگان در متهم كردن وي به افراط در زن‌ستيزي، اين است كه در فهم برخي اشعار وي دچار سويبرداشت گرديده‌اند. البته قابل انكار نيست كه شواهدي دال بر خوارداشت زن در آثار خاقاني ديده مي‌شود اما واقعيت اين است كه وي از اين حيث تفاوتي با ديگر بزرگان ادبيات ما ندارد، زيرا نگاه منفي به زن در آثار ادبي، متاسفانه ويژگي غير‌قابل انكاري است كه ريشه در انديشه‌ها و تعاليم آيين‌ها و ملل مختلف، چون مانوي، بودايي، يوناني... و سويبرداشت از متون ديني و رسوخ اسراييليات در آن و باورهاي عاميانه دارد.