قابليت هاي توليد چند محصول مهم زراعي در دو دهه گذشته و پيش بيني وضعيت آينده آنها در استان كردستان

روند تغييرات سطح زير كشت، عملكرد و توليد گندم (Triticum aestivum L.)، جو (Hordeum vulgare L.)، سيب زميني (Solanum tuberosum L.)، يونجه (Medicago sativa L.) و نخود (Cicer arietinum L.) به عنوان پنج محصول مهم زراعي استان كردستان در فاصله سالهاي 1362 تا 1385 در قالب سري هاي زماني مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت و وضعيت آينده توليد اين محصولات در استان با ادامه سير زماني براي سالهاي 1386 تا 1400 پيش بيني شد. نتايج پيش بيني ها براي سال 1400 نشان داد كه سطح زير كشت گندم آبي (18%)، گندم ديم (3/10%)، جو آبي (1/30%)، نخود ديم (2/48%)، سيب زميني (4/42%) و يونجه (2/9%) نسبت به وضعيت كنوني افزايش و سطح زير كشت جو ديم (1/31%) و نخود آبي (100%) كاهش مي يابد. عملكرد گندم آبي (3/36%)، گندم ديم (5/43%)، جو آبي (2/30%)، جو ديم (23%)، نخود آبي (6/10%)، سيب زميني (3/9%) و يونجه (5/14%)، نسبت به وضعيت كنوني افزايش و عملكرد نخود ديم (8/36%) كاهش مي يابد. بر اين اساس ميزان توليد تمام محصولات، به جز نخود آبي در سال 1400 افزايش خواهد يافت. به گونه اي كه ميزان توليد گندم آبي، گندم ديم، جو آبي، جو ديم، نخود ديم، سيب زميني و يونجه در سال 1400 به ترتيب به 270، 1000، 20، 20، 30، 530 و 270 هزار تن خواهد رسيد و ميزان توليد نخود آبي به صفر كاهش خواهد يافت. دليل كاهش ميزان نخود آبي به علت كاهش سطح زير كشت مي باشد. سهم افزايش عملكرد در افزايش توليد غلات مورد بررسي و يونجه بيشتر از افزايش سطح زير كشت خواهد بود، در حالي كه در نخود ديم و سيب زميني افزايش توليد بيشتر ناشي از افزايش سطح زير كشت خواهد بود. بنابراين مي توان نتيجه گرفت كه ميزان توليد محصولات زراعي استان طي 15 سال آينده، بهبود خواهد يافت، كه با توجه به محدود بودن زمينهاي قابل كشت به نظر مي رسد كه اين افزايش بيشتر به واسطه افزايش عملكرد در هكتار خواهد بود. البته بديهي است كه نتايج اين مطالعه بر اساس روند گذشته بوده و عواملي همچون تغييرات اقليمي و سياست گذاري هاي دولت در بخش كشاورزي در آينده، در آن لحاظ نشده است.

Cultivated area, yield and production trend of wheat(Triticum aestivum L.), barley(Hordeum vulgare L.), potato(Solanum tuberosum L.), alfalfa(Medicago sativa L.) and chickpea(Cicer arietinum L.) as the main crops of Kurdistan province were studied during 1983-2006 using time series analysis and the situation of future were predicted for 2006-2021 period. The results showed that the cultivated area of irrigated wheat (18%), rainfed wheat (10.3%), rainfed barley (30.1%), rainfed chickpea (48.2%), potato (42.4%) and alfalfa (9.2%) will be increased; while the cultivated area of rainfed barley (31.1%) and irrigated chickpea (100%) will be reduced. The yield of irrigated wheat (36.3%), rainfed wheat (43.5%), irrigated barley (30.2%), rainfed barley (23%), irrigated chickpea (10.6%), potato (9.3%) and alfalfa (14.5%) will be increased and yield of rainfed chickpea (36.8%) will be reduced until year 1400. Therefore, the amount of production of all crops except irrigated chickpea will be increased during oncoming 15 years. On the basis of results, the rate of irrigated wheat, dryland wheat, irrigated barley, dryland barley, dryland chickpea, potato, and alfalfa production will be 270, 1000, 20, 20, 30, 530, and 270 thousand tones, respectively, and the amount of irrigated chickpea production will be zero at 2021. The reason for reduction of irrigated chickpea production will reduce of cultivated area. Based on results of this study the increasing of yield and cultivated area have a more important role in the increasing of cereal and alfalfa production and irrigated chickpea and potato production, respectively. Thus it can be concluded that although amount of crops production in province will improve during oncoming 15 years, however, due to limitation in arable lands in that province, more efforts should be focused on improving management methods in order to increase crops yield. It is emphasized that the results of this study are the basis of past trend and the effects of some factors such as climate change and administration politics in agriculture was ignored.