تاثير عوامل زراعي و خصوصيات خاك بر تنوع و تركيب جامعه علف هرز مزارع گندم ( Triticum aestivum L) در شهرستان جاجرم

اين مطالعه با هدف ارزيابي تاثير عوامل محيطي بر تنوع و تركيب جامعه علف هرز گندم (. Triticum aestivum L ) شهرستان جاجرم در سال 1388 انجام گرفت. براي اين منظور اطلاعات زراعي (مصرف علف‌كش‌، مقدار نيتروژن مصرفي و نوع محصول قبلي) و خصوصيات خاك (pH، بافت و مقدار فسفر خاك) 16 مزرعه گندم در اين شهرستان جمع آوري شد. شاخص تنوع شانون، غناي گونه‌اي و شاخص غالبيت سيمپسون به عنوان اجزاي تنوع محاسبه شدند. مقايسه ميانگين‌ها نشان داد كه مصرف علف‌كش در مقابل عدم مصرف آن، بافت سيلتي در قياس با بافت لومي و كشت گندم متعاقب يك‌سال آيش نسبت به كشت آن بعد از خربزه سبب كاهش معني دار غناي گونه‌اي (92/4 در مقابل 12/7 ، 5 در مقابل 5/6 و 12/5 در مقابل 75/6 به ترتيب براي علف‌كش، بافت خاك و محصول قبلي) و شاخص شانون (08/1 در مقابل 6/1 ،1/1 در مقابل 48/1 و 19/1 در مقابل 49/1 به ترتيب براي علف‌كش، بافت خاك و محصول قبلي)، ولي افزايش شاخص سيمپسون (43/0 در مقابل 25/0 ،41/0 در مقابل 3/0 و 39/0 در مقابل 29/0 به ترتيب براي علف‌كش، بافت خاك و محصول قبلي ) گرديد. به‌كارگيري آناليز رگرسيون حاكي از وجود رابطه خطي معكوس بين مقدار نيتروژن مصرفي با غناي گونه‌اي و شاخص شانون (45/0=2r) بود. بين مقدار نيتروژن مصرفي و شاخص غالبيت سيمپسون رابطه خطي مثبت حاصل گرديد (46/0=2r). غناي گونه‌اي، شاخص شانون و شاخص سيمپسون به pH و مقدار فسفر خاك وابستگي معني‌داري نشان ندادند. استفاده از آناليز افزونگي منجر به ظاهر شدن الگوهايي در تركيب جامعه گياهي در پاسخ به عوامل محيطي گرديد (001/0=P-value ،03/4=F ). مصرف علف‌كش به‌عنوان عامل اصلي ايجاد تغييرات در تركيب گونه‌اي شناخته شد. در مزارع گندم با سابقه مصرف علف‌كش توفوردي و استفاده زياد از كودهاي نتيروژن كشيده برگ‌ها جامعه گياهي غالب را تشكيل دادند. روش تقسيم بندي واريانس نشان داد عوامل زراعي در مقايسه با عوامل خاكي سهم بيشتري در تشريح تغييرات در تركيب جامعه علف هرز دارا مي‌باشند.

The study was performed for assess the environmental factors affecting weed species diversity and composition of wheat (Triticum aestivum L.) fields in Jajarm, North-Khorasan of Iran, in 2009. The crop management (herbicide, amount of nitrogen applied and preceding crop type) and edaphic factors (pH, texture and rate of phosphorus) of 16 fields were collected. Shannon’s diversity index, species richness and Simpson’s dominance index were used as measures of species diversity. Means comparison showed that use of herbicide versus non-herbicide application, silt texture than loam texture and planting after fallow versus planting after melon significantly decreased species richness (4.92 versus 7.12, 5 versus 6.5 and 5.12 versus 6.75 for herbicide, soil texture and preceding crop type, respectively) and Shannon’s diversity index (1.08 versus 1.6, 1.1 versus 1.48 and 1.19 versus 1.49 for herbicide, soil texture and preceding crop type, respectively), but increased Simpson’s dominance index (0.43 versus 0.25, 0.41 versus 0.3 and 0.39 versus 0.29 for herbicide, soil texture and preceding crop type, respectively). Regression analysis revealed negative linear relationship between applied nitrogen and diversity components (r2= 0.45). The relationship between applied nitrogen and Simpson’s dominance index was positively linear (r2= 0.46). There wasn’t relationship between pH and phosphorus of soil with Shannon’s diversity index, species richness and Simpson’s dominance index. Redundancy analysis (RDA) resulted in patterns per weed community composition (F= 4.03, P-value= 0.001). Major changes in weed species composition in the study area were associated with application of herbicide. Using of 2, 4- D and nitrogen fertilizers lead to domination of grass in fields. The method of variation partitioning out showed that crop factors on changes in arable weed species composition are more important edaphic variables