بازشناسي و تحليل جايگاه عناصر موجود در باغ ايراني با تاكيد بر اصول ديني- آييني

بازشناسي و تحليل جايگاه عناصر موجود در باغ ايراني با تاكيد بر اصول ديني- آييني

امروزه نياز جسمي و روحي انسان به برقراري ارتباط با طبيعت، موجب گرديده كه در همه جوامع، طبيعت به مثابه ميراث فرهنگي تلقي شود؛ در ميان عناصر موجود در طبيعت، آب و گياه از اهميت بيشتري نسبت به بقيه برخوردارند و همواره ساير عناصر طبيعي را تحت تاثير قرار مي دهند. تركيب هوشمندانه آب و گياه در فضاسازي باغ هاي ايراني نشان مي دهد كه هر سه رويكرد مفهومي، كاركردي و زيباشناختي به خوبي در آن رعايت شده و در واقع رمز پايداري باغ هاي ايراني تبلور اين سه مفهوم در مجموعه واحد باغ است. در واقع چنانچه در طراحي محيط زيست جايگاه اين دو عنصر به درستي انتخاب شود، محيطي پايدار و كارآمد حاصل مي گردد. از اين رو در طراحي طبيعت و ساماندهي عناصرآن بايستي به سه رويكرد مذكور توجه ويژه مبذول داشت. هدف اصلي در پژوهش حاضر بيان مباني و مفاهيم ديني – آييني متبلور در ميراث كنوني باغ هاي ايران است، كه به نوبه خود تاثيراتي از دوران پيش از اسلام و پس از آن و همچنين از تفكرات آييني متفاوت در آن جلوه گر شده است؛ لكن چگونگي پيدايش اين تفكرات و ميزان يا تفاوت تاثيرگذاري انديشه هاي پيش يا پس از اسلام در باغ ايراني، مورد نظر پژوهش حاضر نبوده و هر گونه پرسش در علل پيدايش اين تفكرات نيازمند واكاوي در پژوهش هاي ديگر است. در حقيقت پژوهش حاضر به دنبال آن است كه با ارايه مستندات و مصاديق مختلف ديني آييني و عرفاني، بدين مفهوم تاكيد نمايد كه كانسپت اصلي و ميراث موجود باغ هاي ايراني، ريشه در تفكرات ديني و آييني مردمان اين سرزمين دارد. روش تحقيق در اين مقاله از نوع توصيفي - تحليلي و جمع آوري اطلاعات به شيوه كتابخانه اي، به همراه مطالعات ميداني بوده است. نتايج حاصل بيانگر آن است كه باغ ايراني نظامي حكيمانه و كمال گراست كه عناصر طبيعي آب و گياه را به نحوي در خود جاي داده كه نيازهاي فيزيكي استفاده كنندگان را برآورده مي سازد، و در همان حال نيز به بعد ماوراي الطبيعه و معنوي آن توجه شده است. همين مسيله باعث بقا و تداوم آن در طول زمان و شاخص شدن آن به صورت مجموعه اي واحد شده است. به كمك بازشناخت اين ساختار مي توان در ساختن محيط زيستي مناسب و هماهنگ با نظم موجود، بهره برداري لازم را به عمل آورد.

Among different natural elements, water and plants are the most important ones. They usually influence the other natural elements. If they are carefully taken into consideration at the time of environmental design, a more qualified sustainable living space could be developed which could result in an economic saving as well. Meanwhile, it is important to be familiar with the different conceptual, functional and esthetic aspects of the mentioned elements to be able to organize them in a better way. Herein, the wise combination of water and plants in the Persian gardens is a remarkable example of its kind which crystallizes a sustainable design with respect to the above aspects. This paper investigates the importance of water, trees and flowers –as the leading environmental factors- in Islamic documents in addition to some gnostics viewpoints. The position of these elements in the Persian gardens is discussed afterwards. The results show that the Persian garden has a wise, philosophical design concept in which the environmental factors such as water and plants are arranged, not only to provide people with their physical needs (Functional and Esthetic aspects), but also to prepare them with a metaphysical and intellectual space (Conceptual aspect). These qualities have made the Persian gardens survive over the centuries, while harnessing a great cooperative relationship with nature.