منطق‌الطير عطار و منطق گفتگويي

منطق گفتگويي از جمله نظريه‌هايي است كه در آن به زبان و سخن به‌عنوان پديده‌هايي اجتماعي نگريسته مي‌شود. اين نظريه كه تاثير چشمگيري بر منتقدان و نظريه‌پردازان بعدي گذاشت، در قالب دو گزاره اصلي چندصدايي و تك‌صدايي، ظرفيت و افق تازه‌اي براي خوانش متون گوناگون به‌دست داد. اين مقاله درصدد است تا با بازخواني منطق‌الطير عطار براساس منطق گفتگويي ميخاييل باختين، ميزان همخواني اين تيوري را با روايت عطار از سير پرندگان به‌سوي سيمرغ، بررسي و تحليل نمايد. اين بررسي نشان مي‌دهد كه عناصري همچون حقيقت‌مداري، وحدت‌گرايي و رابطه مريد و مرادي، از منطق‌الطير متني تك‌صدايي مي‌سازد، اما مواردي وجود دارد كه اين متن را چندصدا كرده است؛ از جمله اين موارد، پيشبرد روايت با تكيه بر گفتگوست كه موجب مي‌شود صداي شخصيت‌هاي ديگر نيز در كنار صداي نويسنده شنيده شود. افزون بر اين، تاكيد هدهد بر حركت جمعي و پيدايش ديگربودگي كه سرانجام، به فروپاشي شخصيت استعلايي هدهد مي‌انجامد و همچنين، وجود فضايي كارناوالي و نشانه‌هايي از نقيضه و سبك‌بخشي، خاصيتي چندآوايي به منطق‌الطير داده است.