خواجه نظام الملك توسي و شيعيان

Khwajeh Nizamulmulk of toos and the Shias

چكيده حسن بن علي بن اسحاق بن عباس مشهور به خواجه نظام الملك يكي از مشهورترين وزراي مسلمان ايراني بودكه مدت سه دهه وزارت دولت بزرگ سلجوقيان را برعهده داشت و با تدبير او قلمرو سلجوقيان به اوج وسعت و قدرت رسيد. خدمات فرهنگي و سياسي وي به فرهنگ و تمدّن ايراني- اسلامي، ويژگي‌هاي او را ممتاز مي‌سازد. تاريخ‌نويسان وي را به لحاظ مذهبي، متعصّب به مذهب شافعي و داشتن روابط خصمانه با شيعيان دانسته‌اند. اما در مشي و رفتارهاي عملي او، خصومت يا بي‌احترامي نسبت به شيعيان مشاهده نشده است. بيشتر تحليل گران سيره و انديشه‌هاي خواجه را براساس مندرجات كتاب سياست نامهي ِموجود كه آن را نوشتهي خواجه نظام الملك مي‌دانند، ترسيم كرده‌‌اند. اين مقاله افزون برشرح احوال و زندگاني نظام الملك، به توصيف جايگاه سياسي واجتماعي او مي‌پردازد و با تكيه بر اسناد و روايت‌هاي تاريخي به مقايسهي تضادها در مندرجات ضد شيعي و آراي اشخاص مختلف وبررسي روابط بين ايشان و شيعيان در آن دوره را مورد بحث قرار مي‌دهد و قصد دارد حقيقت انديشهي اين انديشمند مسلمان ايراني را آشكار سازد.

celeberated Iranian Muslim ministers who presided the great Saljughid government ministry for three decades.With his deliberation,the Saljughid kingdom reached its culmination in power.his cultural and political services to Iran-Islamic culture and civilization gave him high advantage and fame.The historian considered him to have hostile and rival relations with the Shiʹites owing to his religious prejudice to Shafei School. But in his practical policy and manners,no profanity towards the Shiʹa has not been observed. Most analysts have portrayed Khwajehʹs ways of living and his thoughts based on the contents of his book entitledʹThe Letter of Policy". This article is interested in studying and describing his biography while explaining his political and social position as well as in the context of historical documents and narrations and accounts and discussing his relationship with the Shiʹites in that period through comparing and contrasting the conditions of anti-Shiʹism regarding various viewpoints. The paperalso aims to investigate and reveal thereality of Iranian Muslim scholarsʹ thoughts and speculations.