از قوه خيال تا حضرت مثال (جايگاه مُثُل معلقه در فلسفه سهروردي)

سه گانه هاي عالم هستي كه ملك و ملكوت و جبروت اند با تثليث ديگري از ادراكات انسان يعني حس و خيال و عقل متناظر است. بدين ترتيب حواس انسان روزنه دريافت عالم ماده، خيال او مسافر عالم ملكوت و عقل او سالك و پيماينده عالم انوار قاهره است. شيخ شهاب الدين سهروردي كه شيخ اشراق لقبش داده اند سخن از عالم مُثُل معلقه را به عنوان خيال منفصل وجهه همت خود قرار مي-دهد و خود را در اين مسير وارث حكماي ايران باستان و فرزانگان يونان مي داند. عالم مُثُل معلقه كه غير از مُثُل افلاطوني است و توسط عقول متكافيه ايجاد مي شوند عالمي فراخ و گسترده است كه از موجودات عالم ماده مثال و نمونه دارد و خود بسرگرفته از مُثُل نوريه است. در نظرگاه اين حكيم متاله، صورت هاي خيالي، صوري ناشي از نفس يا منطبع در قواي مغزي انسان نيست و متعلق به دياري ديگرند؛ رابطه آنها با نفس انساني نه رابطه فعل با فاعل يا مقبول با قابل، بلكه از قبيل ارتباط ظاهر با مظهر است. اين صور خيالي ساكنان ملكوتي عالم مثال اند كه در قوه خيال انسان موقت ظهور مي يابند. شيخ سهروردي در مورد صور مرآتي نيز به چنين نظري قايل است. نوشتار حاضر سعي در شناخت اين خطه ملكوتي از رهگذر ادراك خيالي و تبيين آثار و ويژگي هاي آن دارد و طي اين طريق ، حكمت اشراقي سهروردي است كه منبع شناخت قرارمي گيرد.