ارزش شناسي در فلسفه ارسطو

Axiology in Aristotelian Philosophy

در اين مقاله سعي بر آن است با قضاوت فلسفه ارسطويي به ارزش شناسي در فلسفه ارسطويي پرداخت. به همين جهت پس از اثبات ارزش شناسي به عنوان نوعي معرفت، به رابطه بين آن با دو حوزه ديگر معرفت، يعني وجودشناسي و معرفت شناسي پرداخته و نشان داده شده است كه ارزش هايي مانند خير و زيبايـي همان علت غايي و علت صوري در تبيين ارزشي هر چيزي هستند و دست كم در طبيعت خير و غايت هر چيزي، امري واقعي و در شيي حضور دارد، درحالي كه ارزش هايـي مانند زيبايـي و فراخي، خوبي و بدي در نسبت وجود ما وجود دارند، در واقع، چنين ارزش هايـي وجود عيني و مثالي ندارند. از نظر معرفت شناسي ارزش ها با علت صوري يعني با صورت كليه شناخته مي شوند. همچنين ارزش شناسي ارسطو نشان مي دهد كه مفهوم غايت مفهومي بنيادين در فلسفه ارسطوست و مي توان با آن انسجام نظام فلسفي ارسطو را نشان داد. يعني ارسطو براي ارزش ها حيثيت وجودي و معرفتي قايـل است و براي موجودات و معرفت ها و حتي براي خود ارزش ها مراتب قايـل شده است، يعني هر چيزي در سلسله مراتب ارج گذاري قرار مي گيرد و اين ريشه در مفهوم غايت دارد. همچنين معلوم خواهد شد كه ارسطو چه در مقام فيلسوف و چه در مقام ارج گذار فارغ از ارزشگذاري در وجودشناسي و معرفت شناسي نيست. با اين رويكرد، بخش دوم اين مقاله بر اساس همين مبنا نشان مي دهد كه غايت در اخلاق ارسطويـي همان كمال مطلوبي است كه آدمي سعادت را همچون فعاليت روحي منطبق بر عالي ترين و كامل ترين فضايل به انجام مي رساند و در اين كار با حاكميت عقل بر اَعمال نفس خود مراقب است و با ممارست و عادت فضيلت ها را چنان به انجام مي رساند كه نه در حــد افــراط بـاشد و نه در حــد تفــريط و زيــور تمام فضايل اخلاقي را با اعتماد به قابليت هاي خود دارا گردد.

The present article is an attempt to reassess Aristotelian philosophy by dealing with his axiology. For this purpose first axiology is introduced as a kind of rigorous knowledge and then its relation with the other two types of philosophical knowledge, that is, ontology and epistemology is explained. Then it is illustrated that values such as goodness and beauty are the same as the formal and final causes in axiological explanation of any object and that, at least in nature, the goodness and the final cause of any object are real and thus internal to the nature of the object itself. In contrast, opposite values such as beauty / splendour and good / bad, etc. only exist in relation to us. The claim is that such values do not have objective being. From an epistemological point of view, values are recognized through their formal cause, that is, their universal form. In Aristotelian axiology, the concept of telos is a fundamental one which shows that Aristotleʹs philosophical thoughts constitute a coherent system.This coherent system enabled Aristotle to claim that values have ontological and epistemological aspects just like object and knowledge. He considers values, objects and knowledge as hierarchical. In other words, every object is granted a status in such a hierarchy of evaluation and this has its roots in the concept of telos. Aristotle, as a philosopher and as an evaluator, could not be free of evaluation in ontology and epistemology. With the same approach, the article, in its second part will demonstrate that telos in Aristotelian ethics is favourable perfection which human beings are endeavouring to achieve. In this way humans should make sure of the domination of reason, that is, rationality should govern their behaviour.