بازشناسي سه جريان سياسي جنبش جنگل و مواضع و ديدگاه‌هاي آنها

A Reevaluation of J an gallʹs Triple Political Trends and Their Political Characteristics

پرسش اصلي اين مقاله آن است كه جريان‌هاي سياسي اصلي جنبش جنگل كدام‌اند و مولفه‌ها و ديدگاه‌هاي كلي آنها چيست؟ بر اين اساس با شاخص قرار دادن عنصر ايديولوژي، سه جريان مذهبي ملي‌گرا، راست سازشكار و چپ تشخيص داده و موضع‌هاي ايديولوژيك و حاميان و مخالفان هر يك بررسي شد. روش تحقيق اين پژوهش كيفي و از نوع تحليل تاريخي و اسنادي است. يافته‌هاي تحقيق آن است كه جريان مذهبي ملي‌گرا كه ديدگاهي اسلامي- ايراني داشت با چهره كاريزماتيك كوچك‌خان شناخته مي‌شد. در جبهه داخلي، دولت مركزي به‌طور عمده با آن مخالف بود و مشروطه‌خواهان نقاط مختلف ايران به آن گرايش داشتند. در عرصه بين‌المللي نيز انگلستان و روس‌هاي تزاري در برابر آن موضع‌گيري مي‌كردند. جريان راست سازشكار كه از موقعيت‌هاي فرصت‌طلبانه بهره مي‌برد سازماندهي منظم و روبنايي نداشت، به‌طوري‌كه موافقان و مخالفانش بر اساس موضع‌هاي بي‌ثبات اين جريان تغيير مي‌كردند. جريان چپ با موضع‌هاي لنينيستي شاخص مي‌شد و كساني همچون احسان و حيدرخان با آن همراه بودند. آنها كه در برابر دولت تهران قرار داشتند انگلستان را مخالف خارجي يافتند و البته موضع روسيه شوروي نيز در برابر آنها دوگانه بود. ويژگي اين نوشتار بررسي جامعه‌شناختي و به‌طور خاص جريان‌شناسانه است كه تاكنون درباره جنبش جنگل انجام نشده است.

The main question which this paper aims to answer is that what were the dominant trends of Jangal movement and the main characteristics of these trends? To find an answer for this question, by assuming a central position for ideology, we have distinguished three main trends: religio-nationalists, right compromisers and leftist. Our method in this research is analyzing documentary data which are gleaned from library sourccs. Our research findings show that the religio-nationalist trend maintained an Iranian-Islamic attitude and were characterized by their charismatic leader Mlrza Kuchak Khan. While this trend was under a serious constraint by the central government, it had its native proponents among constitutionalists throughout Iran, in international arena, it was opposed by tsarist Russia and Britain. The right-compromiser trend maintaining an unstable stand, preferred to conform itself according to political conditions. Finally, the third party maintained a Leninist posture and its prominent figures were I sail allah Khan and Hcidai Khan ʹAmuoghlT. This paper aims to give a survey within a socio-historical framework which, to our knowledge, is a new and unprecedented approach toward this subjeet.