جامعه نزاري قهستان از نگاه محتشم ناصرالدين

The Nizari Society of Quhistan as Viewed by Muhtasham Nasir Ad-Din

در قرن هفتم هجري (سيزدهم ميلادي) قهستان در كنار الموت و شام يكي از سه مركز بزرگ نزاريان به شمار مي رفت و پس از حمله مغول و پيش از يورش هولاكو گسترش و اهميت چشمگيري يافت. از وضعيت اجتماعي و روابط دروني اين جامعه كسي آگاهي چنداني نداشت. كساني كه بيرون از آن بودند با كينه و پيشداوري از نزاريان خبر دادند. معدود منابعي نيز كه از درون جامعه نزاري باقي ماند بيشتر كتاب ها و رساله هاي اخلاقي بود كه خواجه نصيرالدين طوسي به سفارش رييس نزاريان قهستان، محتشم ناصرالدين تاليف يا ترجمه كرد. در نبود منابع ديگر شايد بتوان از همين كتاب هاي اخلاقي بهويژه اخلاق محتشمي درباره درون جامعه نزاري آگاهي هاي بيشتري يافت. فرض بر آن است كه علاقه مندي ناصرالدين محتشم، رييس و انديشمند جامعه نزاري، سفارشدهنده اصلي اينگونه كتابهاي اخلاقي نه از سر تفنن و سرگرمي اديبانه، بلكه سودمندي آن را براي جامعه نزاري معاصر خود در نظر داشت. او اخلاق محتشمي را آگاهانه گزينش كرد و ترجمه و تدوين آن را به خواجه نصيرالدين واگذارد. بنابراين، كتاب را بايد همچون نسخه پزشكي آشنا با بيماريهاي جامعه نزاري قهستان دانست. اگر دردها از چشم بيرونيان پوشيده بود، داروهاي شفابخش در اين كتاب آشكار است. اين مقاله بر آن است تا كتاب اخلاق محتشمي را از راه نقد دروني و بيروني تاريخي بازكاود و اوضاع اجتماعي نزاريان قهستان را در فاصله سالهاي 617 تا 654 هجري در مقايسه با آگاهيهاي پراكنده بيرونيان بازنمايد.

In the 13th (7lh century), Quhistan besides Alamut and Suria was considered as one of the three large NLzari centers. After the Mongol invasion and before the Hulaku. this society was extended. Nobody informed about Nizari social status and relationships within the community. Those who reported from outside, wrote with hatred and prejudice ofNizaries. The most of a few sources that were written in the community and survived, belonged to the cthical books, which were compiled or translated by Nasir al-Din Tusi, in support of Nasir al-Din Mohtasham, the head and commander of the Nizari community of Quhistan. In the lack of other sources, one may find more information of the community from these ethical books, especially Akhlaq-e Muhtashami. In the view that, Muhtasham Nasir, the Nizari head and thinker of quhistan, was the main supporter of cthical works and even he, himself and purposely chose the contents of an ethical book, Akhlaq-e Muhtashami, then ordered Tusi to translate and edit it. So the content of this book should be regard as a Prescription, which a physician, who was familiar with the patient, Nizari society of Quhistan, prescribed it. This paper is going to describe the social status and relationships within the Nizari community of Quhistan, through Akhlaq-e Muhtashami by historical method: internal and external criticism.