كاربرد عناصر ردياب غيرمتحرك Co و Th در بررسي سنگ هاي آتشفشاني دگرگون شده و هوازده: شواهدي از سنگ هاي كرتاسه منطقه سقز - پيرانشهر

كاربرد عناصر ردياب غيرمتحرك Co و Th در بررسي سنگ هاي آتشفشاني دگرگون شده و هوازده: شواهدي از سنگ هاي كرتاسه منطقه سقز - پيرانشهر

ديرزماني است كه برخي محققين به اين نتيجه رسيده اند كه نمودارهاي TAS در رده بندي سنگ هاي آتشفشاني دگرسان، دگرگون و هوازده قابل اتكاي نيستند و در نتيجه از عناصر جايگزين كم تحرك تر استفاده نموده اند. در همين راستا، در سال هاي اخير محققان بر اساس نتايج حاصل از مجموعه اي از نمونه هاي متعلق به جزاير قوسي ترشياري – عهد حاضر اقدام به معرفي نموداري جديد بر اساس عناصر غيرمتحرك Th و Co به جاي پتاسيم و سيليس نموده اند كه براي رده بندي سنگ هاي دگرگون شده و هوازده مخصوصاً در محيط كمان آتشفشاني بسيار مناسب است. كاربرد عناصر مختلف و به ويژه Th و Co در رده بندي سنگ هاي آتشفشاني كرتاسه در منطقه سقز– پيرانشهر كه بخشي از زون سنندج – سيرجان مي باشد، در اين مقاله مورد بررسي قرارگرفته است. اين سنگ ها داراي تركيب آندزيت بازالتي و آندزيت بوده و توسط توده هاي نفوذي ساب ولكانيك و واحدهاي آذرآواري هم ارز همراهي مي شوند. دگرگوني ضعيفي در حد رخساره شيست سبز و هوازدگي در كنار فرآيندهاي زمين ساختي، اين واحدها را تحت تاثير قرار داده است. در نتيجه در مطالعات پتروگرافي، كاني هاي ثانويه فراواني چون اپيدوت، كلريت، ترموليت، اكتينوليت، پرهنيت، پمپلييت، اسفن، اكسيدهاي آهن، كلسيت و كوارتز ثانويه در كنار كاني هاي اوليه اي چون پلاژيوكلاز، هورنبلند، پيروكسن و اكسيدهاي آهن– تيتان مشاهده مي شوند. در مطالعات الكترون مايكروپروب، مشخص گرديد كه تركيب پلاژيوكلازها در نمونه ها همگن شده و اينك در حد آلبيت مي باشد، همچنين در زمينه برخي نمونه ها، فلدسپار پتاسيم، به مقدار بسيار جزيي تشكيل شده است. سنگ هاي آتشفشاني كرتاسه در منطقه سقز– پيرانشهر، با توجه به نمودارهاي عنكبوتي بهنجار شده با بازالت ميان اقيانوسي (MORB) با دارا بودن آنومالي منفي Nb به محيط كمان آتشفشاني تعلق دارند. در روش هاي متداول رده بندي كه از درصد اكسيدها يا ساير عناصر كمياب استفاده مي شود، به دليل پراكندگي، نمونه ها سرشت و تركيب سنگ شناسي خاصي را نشان نمي دهند، در صورتي كه در نمودار Th-Co، تركيب شيميايي بازالت، آندزيت بازالتي و آندزيت با سرشت كالك آلكالن براي آن ها مشخص مي گردد . لذا به نظر مي رسد عناصر غيرمتحرك Th و Co مي توانند به عنوان ابزاري مناسب در تفكيك سرشت ماگمايي و نوع سنگ هاي تغيير يافته (هوازده و دگرگون شده) استفاده شوند.

It has long been recognized that the TAS diagram is not robust in classifying altered volcanic rocks and proxies using more immobile elements have been developed for that purpose. Through recent years, researchers introduced new discrimination plot based on immobile Th – Co elements as proxies of K and SiO2 are very useful to classify metamorphosed and weathered rocks especially in volcanic arc successions. The application of different elements, especially Th and Co, in classification of the Cretaceous volcanic rocks in Saghez – Piranshahr area is examined here. Based on petrographic studies, these rocks are andesites and basaltic andesites. Also sub-volcanic and related pyroclastic rocks accompany them. Low grade metamorphism in green schist facies and weathering process are affected studied rocks. Secondary minerals, such as epidote, chlorite, tremolite, actinolite, prehnite, pumpellyite, sphene, iron oxides, calcite and quartz, observed and are products of low grade metamorphism and alteration. Microprobe analysis reveal that plagioclase composition became homogenized (albitization). Rare K-Feldspar crystals are formed within rock matrix. Cretaceous volcanic units in Saghez – Piranshahr area formed in a volcanic arc due to obvious negative Nb anomalies in spider diagrams normalized to MORB. Samples show scattered patterns by using ordinary classification methods which use main oxides or some trace elements, therefore their nature and type could not be clearly recognized. But, Th-Co diagram let us to classify them as calc-alkaline basalts, basaltic andesites and andesites. Therefore, Th and Co are efficient tools for recognition of magma nature and rock types in such metamorphosed and weathered rocks.