فرايندهاي سوپرژن در كانسار مس پورفيري سوناجيل (شرق هريس – آذربايجانشرقي) با نگرشي بر استفاده از كلاهك شسته شده جهت تخمين ميزان غني شدگي سوپرژن

Supergene processes in Sonajil porphyry copper deposit with respect to using of leached capping for estimation of supergene enrichment in porphyry copper deposits

كلاهك هاي شسته شده، توده هاي ليمونيتي واقع در بخش هاي فوقاني كانسارهاي مس پورفيري هستند كه در اثر پديده هاي سوپرژن تشكيل مي شوند. با توجه به مكانيسم تشكيل اين توده ها، مي توان ويژگي هاي توده پورفيري هيپوژن و شدت تاثير عوامل سوپرژن را با دقت نسبتاً خوبي تخمين زد. اين كلاهك ها به صورت توده هاي جاروسيتي، گوتيتي و هماتيتي يا مخلوطي از آنها قابل مشاهده اند كه غلبه هر كدام از آنها بر ديگري نشان دهنده نوع و ميزان كاني سازي غالب سولفيدي هيپوژن و ميزان غني شدگي سوپرژن در زير سفره آب زيرزميني مي باشد. كانسار مس سوناجيل از نوع پورفيري بوده و دگرساني هاي شاخص پتاسيك، فيليك، آرژيليك و پروپيليتيك در آن توسعه يافته اند. تركيب توده پورفيري در حد ديوريت بوده و كاني سازي فلزي هيپوژن به صورت افشان، رگچه اي، ريز رگچه اي و رگه اي شامل پيريت، كالكوپيريت، بورنيت، سولفوسالت-هاي مس (تترايدريت – تنانتيت و انارژيت)، موليبدنيت، مگنتيت و هماتيت مي باشد. در كلاهك هاي شسته شده موجود در بخش هاي فوقاني اين توده پورفيري، نسبت هاي متفاوتي از انواع ليمونيت ها به چشم مي خورد. بخش عمده اي از نمونه هاي مربوط به كلاهك ها داراي رنگ قهوه اي بوده و بيشتر گوتيتي به نظر مي رسند. همچنين طبق آناليزهاي شيميايي، اكثر نمونه ها داراي مقادير نسبتاً بيشتري گوتيت بوده و جاروسيت و تا حدي هماتيت نيز در اين نمونه ها ديده مي شوند. با توجه به اينكه حضور گوتيت فراوان در كلاهك، نشانه منفي براي توسعه غني شدگي سوپرژن و نيز عدم حضور مقادير زيادي پيريت جهت تامين اسيديته لازم براي شستشوي موثر مس از زون اكسيدان مي باشد غني شدگي كالكوسيتي گسترده اي در اين كانسار مورد انتظار نمي باشد. موارد فوق با حفاري هاي اكتشافي در اين كانسار كاملاً مورد تاييد قرار گرفته است.

Leached cappings are limonitic bodies that form due to supergene processes at the top of porphyry copper deposits. According to the formation of these bodies, one can estimate the characters of the hypogene porphyry stock and the intensity of supergene effects. These cappings are jarositic, goethitic and hemetitic bodies that are abundance in each cappings, and indicate the type and amounts of hypogene sulfide mineralization and supergene enrichment beneath the water table. Sonajil porphyry copper deposit is a porphyry body and demonstrates common hydrothermal alterations such as potassic, phyllic, argillic and propyllitic. Compositionally, Sonajil porphyry is diorite, and hypogene minerals such as pyrite, chalcopyrite, bornite, solfosalts (tetrahedrite-tenentite, enargite), molybdenite, magnetite and hematite occur as disseminated, micro-veinlets, veinlets and veines. Varous proportions of limonitic minerals formed in these cappings. Predominantly, capping samples are brown in color and they seem to be goethitic. Also, based on chemical analysis, the majority of samples are composed of goetite and jarosite with minor amounts of hematite. The presence of goethitic capping is evidence for lack of development of supergene enrichment and the insufficient amount of pyrite for producing acid responsible for leaching of copper from oxide zone, thus we canʹt expect high supergene enrichment. The results are verified by bore hole drilling.