كليدواژه :
شبيخون , رزم , شاهنامه , فردوسي
چكيده فارسي :
شاهنامه سروده‌اي حماسي است كه فرهنگ و تمدن ايران زمين را در قالب رزم سپاهيان ايراني با دشمنان، به زيبايي به تصوير مي‌كشد؛ بويژه كه فردوسي با استادي تمام، فنون و مهارت‌هاي رزم و ريزه كاري‌هاي ميدان جنگ را چنان پيش چشم خواننده مي‌نهد كه گويي خود در تمام آن ميدان‌ها حضور داشته و جنگ را با تمام وجود حس كرده است. زبردستي او در توصيف صحنه‌هاي نبرد، آرايش رزمي سپاهيان، ترتيب دادن ميمنه و ميسره، قلب و جناح، فرستادن طلايه و گروه شناسايي، شبيخون، توصيف دقيق سلاح‌هاي رزمي و كاربرد و ويژگي‌هاي آنها بخوبي مشهود است.
بررسي شيوه شبيخون در شاهنامه نشان مي‌دهد كه فردوسي نه تنها در جنگ‌هاي روياروي و تن به تن و نبردهاي همگاني و بانبوه، كه از شيوه‌هاي رسمي و سازمان يافته رايج و جوانمردانه جنگ بوده، استادي و مهارت داشته؛ بلكه از شبيخون كه- برپايه گزارش برخي متون حماسي- شيوه‌اي ناجوانمردانه و ويژه دشمن بوده نيز آگاهي كافي داشته و فنون و ريزه كاري‌هاي آن را بخوبي مي‌دانسته است. فرستادن گروه‌هاي شناسايي پيش از شبيخون، برگزيدن سپاهيان كارآزموده براي اقدام و سرعت عمل مناسب به گاه كار؛ همگي نشان از اين دانش رزمي دارد.
وي در ترسيم صحنه‌هاي شبيخون تورانيان بر سپاه ايران، افزون بر رعايت اصول اساسي شبيخون، با كمين كردن، كندن خندق، گسيل كردن طلايه، گماشتن ديده‌بان بر بلندي و افروختن آتش؛ راه‌هاي مقابله با آنها و باز پس راندن سپاهيان شب تاز را نيز به درستي نشان مي‌دهد.
در اين نوشته، تلاش شده تا شيوه شبيخون، ويژگي‌ها، اصول و ظرافت‌هاي آن در شاهنامه و ديگر متون رزمي، چون گرشاسب نامه، آداب‌الحرب والشجاعه، سمك عيار و... بررسي و بيان شود.
چكيده لاتين :
Shahname is an epic poem book which artistically shows the culture and civilization of Iran in the form of the battles between the warriors of Iran and the enemies. Ferdowsi, to a complete perfection, brings the arts and techniques of the battlefield in front of the eyes of the reader so that they feel as though they are part of the battle and they feel the war with their entire being. His dexterity is obvious in describing the battle scenes and the formation of the armies, arranging the "meymane" and the "meysare", the heart and the wing of the army, sending the vanguards and the spying groups, the Nightattacks, describing in detail the weaponry and the use and traits of each one.
Surveying the style of the Nightattacks in the Shahname shows that Ferdowsi was not only an expert in matters concerning face-to- face encounters, man-to- man fights and collective and communal wars, which were among the official and organized styles common in chivalrous battles, but he also knew a lot about the Nightattacks, which, according to some epic manuscripts, was the unfair style of the enemy. He knew the arts and the techniques very well, sending spying groups before the Nightattacks and selection of warriors trained for proper speed and agility, are all examples of his battle knowledge.
In describing the scenes of the Nightattacks of the Turanians on the Iranian army, he keeps in mind the principles of the Nightattacks, such as ambushing, trench digging, dispatching pioneers, putting a look out on a high ground and starting a fire He also correctly shows the proper ways of aborting their attacks and pushing the night warriors back.
In this article, I have tried to survey and explain the style of the Nightattacks, their traits, principles, and delicacies in the Shahname and other epic battle manuscripts such as Garshaspname, Adab ol’horb val’shoja’at, Samak ayyar, etc.
