تاثير محلول‎هاي غذايي مختلف بر عملكرد، عناصر غذايي و خصوصيات فيزيولوژيكي خيار رشد يافته در آبكشت

The Effect of Different Nutrient Solutions on Yield, Nutrient Content and Physiological Characteristics of Cucumber {Cucumis sativus L.) Grown in Hydroponics

استفاده از آبكشت و تأمين محلول‎هاي غذايي مناسب عامل مهم در بهينه‎سازي توليد و رسيدن به كشاورزي پايدار است. در ايران توليد محصولات گلخانه‎اي از جمله خيار رو به توسعه است ولي محلول‎هاي غذايي مختلفي پيشنهاد مي‎شود كه مزيت نسبي آنها مطالعه نشده است. به اين منظور تأثيرات شش نوع محلول غذايي رايج دنيا شامل محلول غذايي هوگلند (NSHog)، محلول استاينر (NSSt)، محلول ناپ (NSKnop)، فرمول انگلستان (NSU.K)، فرمول هلند (NSNeth) و فرمول دانشگاه تبريز (NSUT) بر رشد، عملكرد و كيفيت دو رقم خيار گلخانه‎اي به نام‎هاي نگين (Negeen) و كاترينا (Katrina) مورد مطالعه قرار گرفت. طرح آزمايش از نوع بلوك‎هاي كامل تصادفي با سه تكرار (هر تكرار 48 گياه) بود. بذور خيار 48 ساعت پس از جوانه‎زني در كانال‎هاي حاوي پرلايت و ورمي‎كولايت (به نسبت V:V 3:1) كاشته شده و گياهان تا نخستين برداشت با يك چهارم غلظت و از زمان نخستين برداشت تا انتهاي آزمايش با نصف غلظت محلول‎هاي غذايي مختلف تغذيه گرديدند. ميوه‎ها يك روز در ميان برداشت و نهايتاً پس از گذشت شش ماه عملكرد نهايي محاسبه گرديد. خصوصيات رويشي و فيزيولوژيكي گياه در دو مرحله يعني در طول رشد گياه و انتهاي رشد اندازه‎گيري شدند. نتايج نشان داد كه محلول‎هاي غذايي تأثير معني‎داري (01/0P?) بر عملكرد خيار داشتند به طوري كه NSU.K و NSHog حداكثر عملكرد و محلول NSKnop حداقل عملكرد را داشتند. با همان محلول‎هاي غذايي، رقم نگين نسبت به رقم كاترينا 30 درصد افزايش محصول نشان داد. خصوصيات رويشي و كيفي گياه نيز تحت تأثير محلول‎هاي غذايي و ارقام قرار گرفت. سطح برگ گياهان در محلول‎هاي NSU.K، NSHog و NSKnop حداكثر بود. همچنين سطح برگ رقم نگين نسبت به رقم كاترينا افزايش معني‎داري را نشان داد. همبستگي قوي (76/0r2=) بين سطح برگ و عملكرد به دست آمد. حداقل شاخص كلروفيل در تيمارهاي NSStو NSNeth ديده شد. تأثير تيمارها و ارقام بر درصد مواد جامد محلول (TSS) ميوه‎ها معني‎دار شد به طوري كه حداكثر TSS در تيمار NSHog و حداقل در NSNeth و NSU.T ديده شد ولي حداكثر TSS دمبرگ در تيمار NSNeth مشاهده گرديد. نيتروژن برگ براي تيمار NSSt بيشترين ميزان را دارا بود كه با محلول‎هاي ديگر متفاوت بود (05/0 P?) در حالي كه نيتروژن برگ رقم كاترينا با رقم نگين تفاوت معني‎دار داشت. پتاسيم برگ در تيمار NSU.K بيشترين ميزان را نشان داد ولي در بين ارقام تفاوت معني‎داري مشاهده نشد. فسفر برگ‎ها نيز در بين ارقام معني‎دار شد. در نهايت ميزان اسيد قابل تيتراسيون (TA) ميوه‎ها در تيمار NSU.K بيشترين بود. به اين ترتيب به نظر مي‎رسد كه مصرف محلول NSU.K و NSHog نسبت به محلول‎هاي ديگر ارجحيت داشته باشد ولي لازم است كه جنبه‎هاي اقتصادي آنها بررسي گردد.

Hydroponics technique accompanied by adjustment of nutrient solution seems to optimize crop production and help in establishing sustainable agriculture. In recent years, the greenhouse production of cucumber has been increased in Iran, however there are just a few proper nutrient solutions employed in growing the crop. In line with this, an experiment was conducted to find the effect of various important nutrient solutions including, NSUT, NSKH0P? NSSt, NSUK, NSNeth, and NSUT on the growth, yield and quality of cucumber {Cucumis sativus L cvs Negeen and Katrina) grown in hydroponics. The experiment was arranged in a completely randomized design of three replicates. The seeds of cucumber were sown in the media containing perlite and vermiculite (3:1 V:V) and then were irrigated with different nutrient solutions. The fruits were harvested during the growing period and the final yield calculated over six months. The vegetative and physiological characteristics were studied during the experimental period as well as at the end of the period. The results showed that the yield of the cucumber crop was significantly affected by various nutrient solutions, so that the highest yield was obtained in either of NSHog and NSUK while, the lowest yield observed in NSKnoP- The yield in cv Negeen was 30% higher than that in cv Katrina. Various nutrient solutions changed the leaf area, with the leaf area in the NSUK, NSKHOP and NSHog being higher than those in other nutrient solutions. Leaf area in Negeen cv was higher than that in cv. Katrina. A positive correlation (r2=0.76) was found to exist between leaf area and the yield. SPAD value decreased in both NSSt and NSNeth. Total soluble solids (TSSs) in fruits was significantly affected by either of nutrient solution and cultivars with the maximum TSS being observed in NSHog while the minimum in either of NSNeth and NSUT. In petiole, maximum TSS was found in NSNeth treatment. The concentrations of N and K were significantly affected by the type of nutrient solutions. Leaf potassium content was the highest in treatment NSUK, while there was no difference observed in K concentration between the cultivars. Nutrient solution had no effect on P concentration. Maximum titratable acidity of the fruits (TA) was observed in NSUK treatment. It can be concluded that since NSUK and NSHog improved the yield in cucumber crop, they can be recommended for use in the greenhouse cucumber production, however need arises for an evaluation of the other economical aspects of the use of these nutrient solutions.