چكيده فارسي :
اين آزمايش با هدف مطالعه آثار تنش خشكي اواخر فصل روي عملكرد دانه و روغن و اجزاي آن در ژنوتيپ‌هاي پاييزه گلرنگ براي كشت در اراضي كم بازده و مواجه با كمبود آب حاشيه درياچه اروميه در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان‌شرقي طي سال زراعي 88-1387 به اجرا در آمد. در اين مطالعه از آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار استفاده شد. تيمارهاي مورد بررسي شامل آبياري در دو سطح بدون تنش و تنش كمبود آب (آبياري به هنگام تخليه شدن 70 تا 75 درصد آب قابل استفاده خاك) از اواخر گل‌دهي تا رسيدگي دانه و ژنوتيپ در پنج سطح شامل: ارقام داخلي پديده، زرقان، ورامين295 و دورگ‌هاي بين ارقام داخلي و خارجي كادبليو5 (KW5) و كادبليو8 ((KW8 بودند. در طول دوره اعمال تنش، مقدار آب نسبي برگ (RWC) و دماي برگ و در نهايت عملكرد و اجزاي عملكرد دانه و روغن تعيين گرديدند. نتايج به دست آمده نشان دادند كه كمبود آب باعث كاهش معني‌دار RWC، قطر طبق، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، عملكرد دانه و روغن و افزايش معني‌دار دماي برگ گرديد. همبستگي منفي و معني‌داري بين دماي برگ با RWC و با عملكرد دانه و روغن و همبستگي مثبت و معني‌داري بين RWC با عملكرد دانه و روغن ديده شد. بنابراين استنباط مي‌گردد بتوان از اين دو شاخص در شناسايي آثار خشكي آخر فصل و بررسي بازتاب ژنوتيپ‌هاي پاييزه گلرنگ به كمبود آب استفاده نمود. بين عملكرد دانه و روغن با ارتفاع بوته و طبق بندي، قطر طبق، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه همبستگي‌هاي مثبت و معني‌داري ديده شد. همبستگي بين قطر طبق با تعداد دانه در طبق نيز مثبت و معني‌دار بود. گلرنگ‌هاي داراي طبق‌هاي قطورتر با داشتن دانه‌هاي بيشتر در طبق، عملكرد بالاتري داشتند. در بين ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه، KW8 به ترتيب با كسب 3189 و 913 كيلوگرم در هكتار عملكرد دانه و روغن بيشترين مقادير را به خود اختصاص داد. KW5، پديده و ورامين295 به ترتيب در رتبه‌هاي بعدي قرار گرفتند. در نهايت به‌‌‌نظر مي‌رسد اين ژنوتيپ‌ها براي كشت در اراضي كم بازده حاشيه درياچه اروميه كه همواره در معرض كمبود آب اواخر فصل قراردارند و مناطقي با شرايط اقليمي مشابه، مناسب باشند.
چكيده لاتين :
Safflower as an original crop in Iran has high adaptability to different environmental conditions. Iran is one of the original areas of safflower as a drought and salinity tolerant crop. Therefor, safflower can be a suitable alternative crop for cultivation in marginal areas. The aims of research were studying the late season drought effects on seed and oil yields and its components of fall safflower genotypes in marginal border areas of Oroumieh lake. The study was carried out in East Azarbaijan Research Center for Agriculture and Natural Resources, Iran (46° and 2" E, 37° and 58" N) during 2008- 9. A factorial experiment including 2 irrigation levels (non stressed and drought stress during seed filling stage) and 5 safflower genotypes (Padideh, Zarghan, Varamin 259, KW5 and KW8) based on randomized complete block design with 3 replications was used. During stress period relative water content(RWC), leaf temperature and finally seed and oil yields and its components were measured. The results showed that RWC, Paniculum diameter, panicula per plant, seeds in paniculum, seed and oil yields were significantly decreased and leaf temperature was significantly increased by water deficit. Significantly negative correlations among leaf temperature with RWC, seed and oil yields were seen. Also significantly positive correlations among RWC, seed and oil yields were achieved. Therefore, it is concluded that these indices can be used for determining late season drought effects on fall safflower genotypes. Among seed and oil yields with plant and capitulum formation height, capitulum diameter, capitula per plant, seeds in capitulum and 1000 seeds weight significantly positive correlations were seen, also between capitulum diameter with seeds in capitula, positive correlation achieved. Safflower plants with having higher capitulum diameter, indicated more seeds in capitulum and finally produced higher seed yield. Among studied genotypes, KW8 with having 3189 and 913 Kg ha"1 seed and oil yields respectively, showed higher yields. KW5, Padideh and Varamin295 were in next ranks respectively. It seems that these genotypes are suitable for cultivating in border areas of Oroumieh lake with marginal soil and late season drought and areas with similar climate.
