اثر غلظت و زمان محلول پاشي كود نيتروژن مكمل بر عملكرد دانه و كارايي مصرف نيتروژن در كلزا به صورت كشت دوم در اراضي شاليزاري

Effect of Concentration and Time of Supplementary Nitrogen Fertilizer Application on Yield and NUE of Rapeseed (Brassica napus L.) as a Second Crop in Paddy Field

به منظور بررسي اثر غلظت و زمان محلول پاشي كود نيتروژن مكمل بر عملكرد دانه و كارايي مصرف نيتروژن در كلزا (هيبريد هايولا 401)، آزمايشي به صورت بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 88-1387 در موسسه تحقيقات برنج كشور در رشت اجرا گرديد. دو عامل غلظت محلول‌ حاوي كود نيتروژن خالص (از منبع اوره) در دو سطح (5 و 10 در هزار) و زمان محلول‌پاشي در هفت سطح: 1) محلول‌پاشي در مرحله 6 تا 8 برگي (كدهاي 06/1 تا 08/1 كدبندي سيلوستر-برادلي و ميكپيس)، 2) محلول‌پاشي در مرحله ساقه رفتن (كدهاي 01/2 تا 03/2)، 3) محلول‌پاشي در مرحله قبل از گلدهي (كد 9/3)، 4) محلول‌پاشي در مرحله 6 تا 8 برگي + ساقه رفتن، 5) محلول‌پاشي در مرحله 6 تا 8 برگي+قبل از گلدهي، 6) محلول پاشي در مرحله ساقه رفتن + قبل از گلدهي، 7) محلول ‌پاشي در مرحله 6 تا 8 برگي+ساقه رفتن+قبل از گلدهي، همراه با دو تيمار شاهد، بدون مصرف كود نيتروژن و كوددهي متداول خاكي به صورت در زمان كاشت، در زمان ساقه رفتن و قبل از گلدهي به ميزان 180 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار منظور شدند. صفات گياهي مورد ارزيابي شامل عملكرد دانه، ميزان روغن، كارايي زراعي نيتروژن، كارايي مصرف نيتروژن، بازيافت ظاهري، كارايي فيزيولوژيك نيتروژن، شاخص برداشت نيتروژن، كارايي جذب نيتروژن و كارايي استفاده از نيتروژن بودند. نتايج نشان داد كه بين غلظت هاي محلول‌پاشي و زمان هاي مصرف نيتروژن از نظر صفات مورد مطالعه اختلاف معني داري وجود داشت. محلول پاشي با غلظت 10 در هزار در مرحله ساقه رفتن + قبل از گلدهي بيشترين عملكرد دانه (7/4221 كيلوگرم در هكتار)، بالاترين كارايي زراعي (94/17 كيلوگرم بر كيلوگرم)، كارايي مصرف نيتروژن (45/23 كيلوگرم بر كيلوگرم) و شاخص برداشت نيتروژن (39/77 درصد) را دارا بود. محلول پاشي در غلظت 10 در هزار در هر سه مرحله، بيشترين بازيافت ظاهري و كارايي جذب نيتروژن را (به ترتيب با ميانگين 71/70 درصد و 12/87 كيلوگرم بر كيلوگرم) داشتند. براساس نتايج اين آزمايش به نظر مي‌رسد كه محلول‌پاشي كود نيتروژن مكمل در مراحل ساقه رفتن و گلدهي كلزا باعث تامين نياز كودي و كمك به افزايش محصول و كارآيي مصرف كود نيتروژن در اين گياه مي‌شود.

The effect of concentration and time of supplementary nitrogen fertilizer spray application on grain yield and nitrogen use efficiency in rapeseed (Hyola401) as a second crop in paddy fields were evaluated in a field experiment conducted in randomized complete block design with 3 replications at Rice Research Institute of Iran (Rasht) in 2008. In this experiment two factors, concentration of solution containing nitrogen fertilizer (urea) at two levels (5 and lOo.oo) and application time in seven levels: 1-seedling stage at 6-8 leaves (1.06-1.08 Sylvester-Bradley and Makepeace coding system), 2: beginning of stem elongation (2.01-2.03), 3: pre- flowering (3.9), 4: 1.06-1.08 + 2.01-2.03, 5: 1.06- 1.08 + 3.9, 6: 2.01-2.03 + 3.9, 7: 1.06-1.08 + 2.01- 2.03 + 3.9, plus two control treatments a: zero nitrogen fertilizer b: conventional fertilization (180 kg.ha"1) at seed sowing, stem elongation and prior to flowering in equal rates. Plant characteristics (grain yield and oil content) were measured and nitrogen agronomic efficiency (NAE), nitrogen use efficiency (NUE), nitrogen apparent recovery fraction (NRF), nitrogen physiological efficiency (NPE), nitrogen harvest index (NHI), nitrogen uptake efficiency (UPE) and nitrogen utilization efficiency (UTE) were calculated. Results showed a significant difference between concentration and times of nitrogen spray application effect on grain yield, agronomic efficiency, and harvest index of nitrogen. Spray application of nitrogen (lOo oo) in 2.01- 2.03+3.9 stages (Treatment #6) produced the maximum grain yield (4221.7 kg.haʹ1), agronomic efficiency (17.94 kg.kg"1), use efficiency (23.45 kg.kg"1) and harvest index (77.39%) of nitrogen. Spray application of nitrogen (lOo.oo) at all growth stages produced the maximum Apparent recovery Fraction and uptake efficiency (70.71% and 87.12 kg.kg"1, respectively) of nitrogen. According to the resu lts of the present experiment, it seems the spray application of supplementary nitrogen fertilizer at beginning of stem elongation and prior to flowering stages, may help to provide fertilizer needs and help to nitrogen fertilizer use efficiency and grain yield enhancement.