صانع (دميورژ) در انديشه افلاطون

انديشه درباره علت‏العلل همه اشياي از نخستين روزهاي خلقت، ذهن بشر را به خود مشغول كرده است. تلاش بشر در جهت كشف علت اصلي پيدايش جهان موجب پيدايش علوم و فلسفه شد. نخستين انديشمندان يونان باستان، نظير طالس(Thales) ، آناكسيمنس (Anaximens) و هراكليتوس(Heraclitus) علت اصلي پيدايش جهان را در عالم ماده به جستجو پرداختند و عناصري مانند آب، هوا و آتش را علت‏العلل موجودات اين عالم معرفي كردند. افلاطون كه پس از اين فلاسفه ظهور كرد از نخستين متفكراني است كه اعتقاد داشت علت اصلي پيدايش اين جهان نمي‏تواند خود يكي از عناصر آن باشد بلكه بايد اين علت را در عالم ديگري جستجو كرد. او »دميورژ« (Demiurge) را كه به معني صانع و ناظم است، به عنوان علت فاعلي جهان معرفي كرد. از نظر افلاطون »دميورژ« اين جهان را از عدم خلق نكرده، بلكه او فقط آن را از بي نظمي و آشفتگي محض و به اصطلاح خود او »خُوآ« (Chaos) نجات داد و بر اساس طرح و نقشه‏اي قبلي منظم كرده است. به همين خاطر مي‏توان گفت از نظر افلاطون مهم‏ترين صفت صانع )دميورژ(، ناظم بودن اوست . افزون بر اين صفت، افلاطون صفات ديگري مانند حكمت، علم، زيبايي و دوري از بخل و حسد را براي دميورژ اثبات مي‏كند و اين صفات تقريباً همان صفاتي است كه در اديان، به ويژه اديان آسماني براي خدا ثابت مي‏شوند. اين مقاله به بررسي نظر افلاطون درباره علت اصلي پيدايش جهان اختصاص دارد.اما از آنجا كه تفكر افلاطون درباره اين مسيله به نوعي با انديشه‏هاي حكماي قبل از او ارتباط دارد، نگاهي اجمالي به برخي از مهم‏ترين نظريه‏هاي قبل از او به عنوان مقدمه ضروري به نظر مي رسد