بررسي تاثير روشهاي مختلف خشك‌كردن (طبيعي، آون و ميكروويو) بر زمان خشك‌كردن، درصد و اجزاي اسانس گياه دارويي مرزه (Satureja hortensis L.)

Effects of different drying methods (natural method, oven and microwave) on drying time, essential oil content and composition of Savory {Satureja hortensis L.)

خشك‌كردن يكي از مراحل مهم پس از برداشت گياهان دارويي مي‌باشد كه نقش مهمي در كميت و كيفيت مواد مؤثره آنها دارد. به منظور بررسي تأثير روشهاي مختلف خشك‌كردن بر زمان خشك‌كردن، درصد و اجزاي اسانس گياه دارويي مرزه (Satureja hortensis L.)، آزمايشي به صورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال 1387 به اجرا درآمد. شش توان مختلف ميكروويو شامل 100، 180، 300، 450، 600 و 900 وات، دو دماي مختلف آون شامل 50 و 70 درجه سانتي‌گراد و روش طبيعي (سايه و آفتاب) در اين آزمايش مورد مقايسه قرار گرفتند. در روشهاي مختلف، خشك‌كردن نمونه‌ها تا زماني كه وزن آنها به محتواي رطوبتي 10/0 بر پايه وزن خشك (يا 10% بر پايه وزن تر) برسد، ادامه داشت. نتايج نشان‌دهنده تأثير معني‌دار روشهاي مختلف خشك‌كردن بر زمان خشك‌كردن و ميزان اسانس نمونه‌ها بود. به‌طوري كه كمترين و بيشترين زمان خشك‌كردن (به‌ترتيب 5/4 دقيقه و 96 ساعت) مربوط به تيمارهاي خشك‌كردن با توان 900 وات ميكروويو و روش خشك‌كردن در سايه بود. بالاترين درصد اسانس (3%) در دماي 50 درجه آون و روش سايه بدست آمد و كمترين ميزان (9/0%) مربوط به روش آفتاب بود. بنابراين توان‌هاي 100 و 300 وات ميكروويو با 3/2% اسانس در حد متوسطي قرار داشتند. درصد كارواكرول در تيمارهاي خشك‌كردن با ميكروويو بيشتر از روشهاي ديگر بود، به‌طوري‌كه بيشترين ميزان (9/63%) در تيمار خشك‌كردن با ميكروويو با توان 300 وات حاصل شد كه اختلاف ناچيزي با تيمار توان 180 وات داشت. بيشترين ميزان گاما-ترپينن (2/28%) در تيمار خشك‌كردن در دماي 70 درجه سانتي‌گراد حاصل شد كه اختلاف ناچيزي با تيمار دماي 50 درجه سانتي‌گراد، توان‌هاي 100 و 300 وات ميكروويو داشت. به‌طور كلي با توجه به نتايج اين تحقيق مي‌توان اظهار نمود كه خشك‌كردن گياه دارويي مرزه با استفاده از توان‌هاي پايين ميكروويو از اين جهت كه زمان خشك‌كردن را كاهش داده و ميزان اسانس و اجزاي آن را به صورت قابل‌ملاحظه‌اي حفظ مي‌كند، جهت خشك‌كردن اين گياه مطلوب است.

Drying is one of the important pre-processing methods of medicinal plants after harvest that has a major role in quantity and quality of their active substances. To determine the effect of different drying methods on drying time, essential oil content and composition of Savory {Satureja hortensis L.), the experiment was carried out during 2008. The experimental design was randomized complete block design with three replications and treatments were: two temperatures: 50°C and 70°C, six microwave powers: 100, 180, 300, 450, 600 and 900 w and drying in shade and under sun light. The drying process was continued until the mass of the sample reduced to a moisture content of about 0.10 on a dry weight basis or 10% on a wet weight basis. Results indicated that different treatments of drying method had significant effects on drying time and essential oil content. The maximum essential oil content (3%) obtained from drying at 70°C and drying in shade while minimum content (0.9%) obtained from drying under sun light. One hundred and 300 w microwave powers had an average content of essential oil (2.3%). Carvacrol content percentage in treatments of microwave drying was more than other methods as maximum percentage (63.9 %) was obtained from 300 w microwave drying with a little difference with 180 w microwave drying treatment. Drying by low microwave powers is recommended for Satureja hortensis L. due to the reduction of drying time and considerable maintenance of essential oil content and composition. Maximum y-terpinene content (28.2%) obtained from drying at 70°C with a low difference with 50°C, 100 and 300 w microwave. Key words: Satureja hortensis L., drying, essential oil content and composition.