بررسي تاثير زمان برداشت بركميت و كيفيت اسانس دو گونهSalvia officinalis L. و Mentha piperita L. در استان خوزستان

Effect of harvesting time on essential oils content and composition of Salvia officinalis L. and Mentha piperita L. in Khuzestan province

در اين تحقيق تأثير مراحل مختلف برداشت بر كميت و كيفيت اسانس دو گونه Mentha piperita (نعناع فلفلي) و Salvia officinalis (مريم‌گلي) بررسي شد. ريزوم نعناع فلفلي در تاريخ 15 اسفند 1387 در عمق 5 سانتي‌متري خاك در مزرعه شركت جنگل‌كار فردوس در استان خوزستان كشت گرديد. بذر مريم‌گلي از مركز تحقيقات اصفهان دريافت و در تاريخ 25 اسفند 1387 نشاها به زمين اصلي منتقل و بر روي پشته‌ها نشاكاري شد. آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي و تيمارها شامل سه مرحله قبل از گلدهي، زمان گلدهي و بعد از گلدهي بود. آزمايش در مجموع شامل 6 تيمار و در سه تكرار يعني در مجموع در 18 واحد آزمايش (كرتچه) انجام شد. نمونه‌هاي هر دو گياه پس از خشك كردن در هواي اتاق و حذف بخش‌هاي چوبي به روش تقطير با آب در سه تكرار اسانس‌گيري شدند. پس از هر اسانس‌گيري، اسانس‌هاي گرفته شده جهت آناليز و شناسايي تركيب‌هاي تشكيل‌دهنده به دستگاه GC و GC/MS تزريق شد. طبق نتايج بدست آمده از تجزيه واريانس مشخص شد كه تأثير مراحل مختلف برداشت بر بازده اسانس گياه نعناع فلفلي در سطح 5% و براي گياه مريم‌گلي در سطح 1% معني‌دار بود. مقايسه ميانگين تيمارها نشان داد كه بالاترين بازده اسانس گياه نعناع فلفلي مربوط به زمان گلدهي است كه معادل 8/2% (قبل از گلدهي 4/2% و بعد از گلدهي 3/2%) بود و براي گياه مريم‌گلي مربوط به زمان قبل از گلدهي است كه معادل 0/3% (زمان گلدهي 6/0% و بعد از گلدهي 9/0%) بود كه نسبت به دو مرحله ديگر اختلاف معني‌دار داشتند. تجزيه و شناسايي تركيب‌هاي تشكيل‌دهنده اسانس‌ها نشان داد كه تركيب‌هاي شاخص اسانس مريم‌گلي در مراحل قبل از گلدهي، زمان گلدهي و بعد از گلدهي به‌ترتيب عبارت بود از: آلفا-توجون (8/20%، 1/27% و 9/35%)، كامفور (2/29%، 6/14% و 2/22%) و بتا-توجون (1/15%، 6/14% و 1/4%). تركيب‌هاي شاخص اسانس نعناع فلفلي در مراحل قبل از گلدهي، زمان گلدهي و بعد از گلدهي به‌ترتيب عبارتند از: منتول (7/27%، 9/26% و 0/27%)، منتون (37%، 9/21% و 2/17%) و منتوفوران (0/16%، 0/22% و 3/25%).

In this research, the effect of different harvesting stages on essential oils content and composition of Mentha piperita L. and Salvia officinalis L. was studied. The rhizome of Mentha piperita was planted at 5 cm soil depth in the field of "Jangalkar Ferdos Company", 2008. The salvia seeds were received from Isfahan research center. Their seedlings were transplanted on the furrows of the main field. The experimental design was randomized complete blocks and the treatments included early, full and after flowering stages. The experiment included six treatments and three replications in a total of 18 experimental units. After drying the samples in room air condition and removing all woody parts, essential oils of both species were obtained by water-distillation method in three replications and then analyzed by GC & GC/MS. According to the results obtained from analysis of variance, the effect of different harvesting stages on oil yield of Mentha piperita (P<0.05) and Salvia officinalis (P<0.01) was significant. Comparison of treatment means showed that the highest percentage of essential oil (2/8%) was recorded in full flowering stage of M. piperita while S. officinalis had the highest percentage of essential oil in early flowering stage (3%), with a significant difference in comparison to the other stages. Analysis and Identification of essential oils components showed that the major constituents of essential oil in S officinalis were a-thujene (20/8%, 27/1%, 35/9%) camphor (29/2%, 14/6%, 17/2%) and [3-thujene (15/1%, 14/6%, 4/1%) in early, full and after flowering stages respectively. The major constituents of essential oils in M.piperita at early, full and after flowering stages were menthol (27/7%, 26/9%, 27/0%), menthon (37/0%, 21/9%, 17/2%), and menthofuran (16/0%, 22/0%, 25/3%). Key words: Mentha piperita L., menthone, menthol, Salvia officinalis L., essential oil, harvesting time.