عوامل موثر در تشكيل و پراكنش پاليگورسكيت در برخي خاك هاي تشكيل شده بر روي رسوب هاي ترشياري استان اصفهان

نوع كاني هاي رسي موجود در خاك، بيانگر مرحله ي تكاملي خاك است. پاليگورسكيت از جمله كاني هاي رسي فراوان در خاك هاي مناطق خشك و نيمه خشك است. اين پژوهش با هدف بررسي چگونگي تشكيل و پراكنش كاني پاليگورسكيت در برخي خاك هاي تشكيل شده بر روي رسوب هاي ترشياري و مواد مادري آن ها در استان اصفهان انجام شد. بدين منظور تعداد 6 نيمرخ خاك بررسي و نمونه برداري شدند. نمونه ها پس از آماده سازي، با دستگاه پراش پرتو ايكس و ميكروسكوپ الكتروني روبشي بررسي شدند. بنابر نتايج اين بررسي ها بيشترين مقدار پاليگورسكيت در افق هاي انباشت گچ و افق هايي كه در آن ها انباشت همزمان گچ و آهك شكل گرفته است وجود دارد. افق هاي انباشت آهك و نمك مقادير كمتري از كاني پاليگورسكيت را نشان دادند. مقايسه ي تركيب كاني شناسي مواد مادري مورد بررسي و خاك هاي حاصل از آن ها نشان داد كه بيشتر كاني هاي موجود در خاك هاي مورد بررسي حاصل مواد مادري است، ولي بخشي از پاليگورسكيت موجود در برخي خاك ها داراي خاستگاه خاكزايي است. نتايج حاصل از تجزيه ي مولفه هاي اصلي نشان داد كه نسبت Mg/Ca، اسيديته، ميزان سيليس محلول و گچ بيشترين نقش را در تشكيل و پراكنش كاني پاليگورسكيت در خاك ها و مواد مادري مورد بررسي دارند كه بيانگر تشكيل درجاي پاليگورسكيت از محلول خاك و در شرايط با تبخير بالاست.

Type of clay minerals determines the stage of soil evolution. Palygorskite is a dominant clay mineral in soils of arid and semi-arid regions. This study aims to identify the distribution and genesis of palygorskite in some soils developed on Tertiary parent materials in the Isfahan Province. Six soil profiles and their Tertiary parent materials were studied, described and sampled for X-ray diffraction analysis and scanning electron microscopy examinations. Physico-chemical characteristics of both soils and parent materials were also determined. Different quantities of palygorskite were found in soils and parent materials. The highest amount of palygorskite was found in soils and parent materials where both gypsum and carbonates precipitated. Much less quantity of palygorskite was found in salic and calcic horizons. Results revealed that occurrence of palygorskite in the studied soils are mainly related to the inheritance from parent Tertiary sediments. Besides, it seems that palygorskite has partly been formed through pedogenesis processes. Using principal component analysis, the Mg/Ca ratio, pH, H4SiO4 and gypsum contents were identified as the most important factors affecting the distribution and genesis of palygorskite in the soils and parent materials. This may suggests that the neoformation of palygorskite by precipitation from solution can take place where the evaporation fluxes are very high.