كاني هاي رسي در دو خاك قديمي روي سطوح زمين ريخت شرق اصفهان

كاني‌شناسي رسي خاك‌هاي قديمي اطلاعاتي درباره تغييرات اقليمي كواترنر و شرايط محيطي گذشته در اختيار مي گذارد. كاني هاي رسي در خاك‌هاي قديمي يك مخروط آبرفتي در شرق اصفهان با روش پراش پرتو ايكس مورد بررسي قرار گرفت. خاك هاي قديمي مورد بررسي روي سطوح زمين ريخت قديمي (Qf1،Qf2) قرار گرفته اند. سطح زمين ريخت Qf1نسبت به سطح Qf2 قديمي‌تر بوده و در موقعيت توپوگرافي بالاتري قرار گرفته است. نتايج بررسي كاني شناسي نشان مي‌دهد كه خاك قديمي روي سطح زمين ريخت Qf1 داراي غالبيت كاني اسمكتيت در افق آرجيليك و پاليگورسكيت در افق كلسيك است. كالكريت موجود در خاك قديمي سطح Qf1 در اقليم نيمه خشك گذشته تشكيل شده است. به نظر مي رسد كه در دوره‌هاي مرطوبتر فرايندهاي انتقال و افزايش كربنات‌ها و كاهش تخلخل سبب افزايش فعاليت يوني و تشكيل اسمكتيت‌هاي خاكساز در كالكريت شده است. طي دوره‌هاي خشك تر بعدي انتقال و تشكيل درجاي كاني پاليگورسكيت رخ داده و وجود بلورهاي كلسيت سبب حفاظت فيبرهاي پاليگورسكيت شده است. مقايسه ي افق هاي آرجيليك در سطوح زمين ريخت نشانگر غالبيت كاني هاي اسمكتيت و پاليگورسكيت به ترتيب در خاك هاي قديمي سطوح زمين ريخت Qf1 و Qf2 است. با توجه به مواد مادري و زمين ساني يكسان، اين امر مي تواند ناشي از هواديدگي بيشتر در خاك سطح Qf1 و تشكيل و حفاظت بيشتر پاليگورسكيت در افق هاي آرجيليك-كلسيك (Btk) خاك سطح زمين ريختQf2 باشد. در مجموع استفاده از كاني‌شناسي رسي افق هاي كلسيك، كالكريت‌ها و افق هاي آرجيليك به عنوان ابزاري مفيد در پژوهش هاي زمين ريخت شناسي و شناسايي سطوح زمين ريخت پيشنهاد مي شوند.

Clay mineralogy of paleosols provides more information about Quaternary climatic changes and paleoenvironmental conditions. Clay minerals of an alluvial fan in eastern Isfahan were studied, using x-ray diffraction analysis. Studied paleosols are located on old Qf1 and Qf2 geomorphic surfaces. Qf1 geomorphic surface is older and topographically higher than Qf2. The results of clay mineralogy show dominance of palygorskite and smectite in calcic (Bk) and argillic (Bt) horizons of Qf1 geomorphic surface, respectively. Calcrete (Bkm) in the paleosol of the Qf1 surface was formed in the semi-arid paleoclimate. It seems that during more humid periods, carbonates enhancement and porosity decreases in calcrete (Bkm) horizon have caused increase in ionic activity and formation of pedogenic smectites in this horizon. In the next drier periods, the calcrete (Bkm) horizon was enriched in palygorskite via translocation and autogenic formation. The palygorskite fibers in calcrete (Bkm) have been protected by calcite crystals. The comparison of the argillic horizons of Qf1and Qf2 geomorphic surfaces indicates dominance of smectite in Qf1 argillic (Bt) horizon and palygorskite in Qf2 argillic-calcic (Btk) horizon. Regarding to Uniformity of parent material and landform, this difference is due to high weathering in the argillic (Bt) horizon of Qf1 and protection of palygorskite in the argillic-calcic (Btk) horizons in the soil of Qf2 surface. It is recommended to use clay mineralogy of calcic horizons, argillic horizons and calcretes as a powerful tool in geomorphology investigations.