دموكراسي و روي كرد به عدالت در آتن باستان

مقاله ي حاضر نهادهاي سياسي و حقوقي آتن در سده هاي ششم تا اواسط سده ي چهارم قبل از ميلاد را همراه با ارجاع خاص به سيستم دموكراسي آن دوره مورد بررسي قرار مي دهد. موضوعاتي كه در اين مقاله مورد اشاره قرار مي گيرد عبارت اند از: الف) فلسفه ي سياسي كه در آرايش اين نهادها نهفته است، ب) بستر اقتصادي و اجتماعي كه اين نهادها در آن پديد آمدند و ج) حدود اين دموكراسي (به خصوص در زمينه ي محدوديت در تعريف شهروندي و عدم مشاركت بخش-هايي از جامعه ي آتن). دموكراسي، از سوي خود آتني ها، همواره به عنوان شكل مطلوب حكومت تلقي نگرديده و برخي نويسندگان پيش رو در سده هاي چهارم و پنجم، اليگارشي يعني حكومت معدودي از "شايسته ‌ترين" افراد را به عنوان شكل مطلوب حكومت معرفي كرده اند، به طوري كه در اواخر سده ي پنجم قبل از ميلاد، آتن تجربه ي دو تلاش نافرجام براي سرنگوني دموكراسي و جاي گزيني آن با اليگارشي را از سر گذراند. با تمام اين احوال دموكراسي آتن تا دوره ي هلني (اواخر سده ي چهارم) به بقاي خود ادامه داد و خود را به عنوان سيستمي نيرومند كه عملا قادر به پاسخ گويي به نيازهاي جامعه ي خود است به جهانيان شناساند. اين دموكراسي معرف نوعي توازن ميان قدرت و منافع طبقات مختلف شهروندان در آتن بود كه خود، بخشي از تلاش گسترده تر براي دادن پاسخي عادلانه به نابرابري هاي موجود در جامعه ي روستايي آتيكا در اوايل قرن ششم بود. اين مقاله نقش هاي گوناگوني كه توسط طبقات مختلف در نظام دموكراتيك ايفا مي شد را مورد بررسي قرار مي دهد و ظهور يك طبقه ي برگزيده در ميان طبقه ي سنتي حاكم را بررسي مي كند. جنبه ي مهم ديگري كه در اين جا بررسي مي شود مفهوم عدالت (و عدالت اجتماعي) است. اين مفهوم در واقع سازمان دهي سياسي و حقوقي آتن باستان واصلاحات حقوقي سولون را زير سيطره ي خود دارد. اين امر هم چنين مستقيما مرتبط است با بحث در مورد ارتباط نزديك و دوجانبه بين نظام دموكراتيك آتن و روشي كه دادگاه هاي آتني و نظام هييت منصفه در آتن به آن عمل مي‌كردند. استفاده از هييت منصفه ي پر تعداد كه توسط عامه ي مردم انتخاب مي شدند درحقيقت توسعه ي اين باور عمومي‌ بود كه دموكراسي عبارتست از اعتماد به قضاوت عامه و صحت عقيده ي عموم شهروندان در برابر صحت عقايد معدودي از قدرتمندان. سرآخر، مقاله ي حاضر اين مطلب را بررسي مي كند كه آيا سيستم "دموكراتيك" آتن باستان واقعا مي تواند به عنوان يك "مدل" براي دموكراسي هاي تكثرگراي امروزي اروپا (و ساير نقاط جهان) تلقي شود.