مدل سياره‌اي قطب‌الدين شيرازي در اختيارات مظفري

مدل سياره‌اي قطب‌الدين شيرازي در اختيارات مظفري

قطب‌الدين شيرازي از منجمان صاحب نظريه در حوزه مدل‌هاي غير بطلميوسي است. بعد از آن كه مدل سياره‌اي قطب‌الدين براي سيارات خارجي، با مطالعاتي در دو كتاب نهايه الادراك في درايه الافلاك و التحفه الشاهيه معرفي شد، مورخان علم متوجه شدند كه اين مدل در واقع از آنِ منجم ديگر مكتب مراغه، مويدالدين عُرضي، است. بنا بر اين، مدل سياره‌اي قطب‌الدين براي سيارات خارجي تا به امروز ناشناخته مانده بود. مدل سياره‌اي قطب‌الدين براي سيارات خارجي، در كتاب اختيارات مظفري با وضوح بيشتري عرضه شده، كه در اين مقاله معرفي مي‌شود. البته اين مدل بر خلاف ديگر مدل‌هاي غيربطلميوسي مكتب مراغه، داراي اشكالات رصدي است، چرا كه در اين مدل، مركز تدوير در فاصله نسبتاً زيادي از مركز تدوير بطلميوس در نظر گرفته مي‌شود و در نتيجه فاصله مشاهدات رصدي و مقادير محاسبه شده قابل چشم‌پوشي نيست.

The main problem of Ptolemaic model of the superior planets was related to the “equant point”. It is a geometrical point with respect to which the motion of the deferent sphere is uniform. But it cannot be acceptable on the basis of Aristotleʹs philosophy on the motions of celestial spheres. Astronomers of Maragha School devised some new models to avoid this problem, while they were in accordance with Ptolemyʹs observations. Qut?b al-D?n Sh?r?z? (d. 1311) has provided his own model for superior planets in his works: Nih?yat al-idr?k f? dir?yat al-afl?k and al-Tuh?fa al-Sh?h?yya in Arabic, and Ikhti?r?t-i Muz?affar? in Persian. His model in Ikhti?r?t has not been studied yet and it is different from the one introduced by Saliba (1979) and Kennedy (1966). Here, I introduce Qut?b al-D?nʹs model for superior planets provided in eighth chapter of the second book of Ikhti?r?t-i Muz?affar?. I also discuss a conflict between observations and the theory which this model involves.