تبيين فلسفي وقوع تجربه ديني از نظر ابن‏سينا

تبيين فلسفي وقوع تجربه ديني از نظر ابن‏سينا

اين مقاله بر آن است كه با گزارش توصيفي ـ تحليلي سخنان ابن‏سينا، ديدگاه وي را درباره تجربه ديني از منظر فلسفي تبيين كند و از اين طريق، پاره‏اي از پرسش‏هاي مهم در بحث معرفت‏شناسي تجربه ديني و واقع‏نمايي اين تجربه‏ها را براساس آراي ابن‏سينا پاسخ گويد. متن اصلي مورد استناد در اين پژوهش كتاب الاشارات و التنبيهات ابن‏سيناست كه وي برخي از آراي خاصّ خود را تنها در آن بيان كرده است. مهم‏ترين نكاتي كه در اين پژوهش از منظر ابن‏سينا مطرح شده، عبارت‏اند از: تبيين منشا توهّمات خودساخته و بي‏پايه و نيز مشاهدات اصيل و واقع‏نما؛ بيان چرايي اصل و نحوه نيازمندي پاره‏اي از مشاهدات اصيل به تاويل و تعبير؛ تشريح فرايند وقوع اين رويدادها در حالت بيداري و حالت خواب؛ توضيح نقش بيماري، ترفندهاي ساختگي، تزكيه و تهذيب نفس و نيز قوّت و ضعف آن در حصول اين تجربه‏ها؛ بيان مراتب و انواع تشكيكي آنها و نشان دادن منشا زمينه‏مند بودن برخي (و نه همه) تجربه‏هاي شبه‏حسّي.

This article is an explanatory and analytic review on Ibn Sina’s philosophical view of religious experience. It is an attempt to answer some important epistemological questions about religious experience from Ibn Sina’s viewpoint. The main reference in this inquiry is his al-Isharat wa al-Tanbihat, in which he explains some of his distinctive ideas. The most notable points in this article include the following: the root of hallucinations on the one hand, and that of true visions on the other, the reason why (and how) some true intuitions need interpretation, the process of such occasions while one is asleep or awake, the role of illness and artificial tricks, the role of piety and moral regeneration, and the gradation and hierarchical levels of such experiences, as well as the cause for the contextuality of some (and not all) pseudo-sensory experiences.