قيمت نفت خام و نقش ظرفيت مازاد توليد اوپك

Oil Price and the Role of OPEC Spare Capacity Production

قيمت نفت خام و نقش ظرفيت مازاد توليد اوپك مهران اميرمعيني عضو هيات علمي موسسه‎ي مطالعات بين المللي انرژي m-amirmoeini@iies.net عليرضا قنبري* كارشناس ارشد اقتصاد موسسه‎ي مطالعات بين المللي انرژي ghanbarister@gmail.com مهرزاد زماني كارشناس ارشد اقتصاد انرژي و بازاريايي موسسه‎ي مطالعات بين المللي انرژي mehrzad_zamani@yahoo.com تاريخ دريافت: 8/10/89 تاريخ پذيرش: 16/1/90 چكيده قيمت نفت تحت تاثير عوامل مختلفي قرار دارد. رفتار و عملكرد اوپك به عنوان بزرگ‎ترين و مهم‎ترين سازمان فعال در بازار نفت يكي از اين عوامل موثر مي باشد. اوپك در بسياري از مواقعي كه بازار به‎طور ناگهاني و به دلايل گوناگون از تعادل خارج مي شود، قادر است با تعيين سهميه‎ي توليد هر يك از اعضا، بازار را به تعادل بازگرداند. در مواقع كمبود عرضه يا رشد ناگهاني تقاضا، اوپك به دليل برخورداري از ظرفيت مازاد مي تواند با افزايش توليد، كمبود را جبران كند، اما در صورتي كه از ظرفيت مازاد لازم جهت تقابل با كاهش عرضه برخوردار نباشد، قادر به افزايش عرضه‎ي فوري به بازار نخواهد بود و لذا قيمت‎ها با شوك و نوسان شديد مواجه خواهند شد. براي مثال در سال‎هاي پس از 2002 كه بازار نفت با كاهش شديد ظرفيت مازاد اوپك مواجه شد، قيمت‎ها نيز به شدت تحت تاثير قرار گرفتند. در اين مقاله به‎ صورت تجربي و تيوريكي نقش و تاثير ظرفيت مازاد اوپك بر سطح قيمت‎ها مورد بررسي گرفته است. بدين منظور از داده هاي ماهانه‎ي دوره ي 2008-1994 استفاده شده و مدل اقتصادسنجي تصحيح خطا براي برآورد الگو به‎كار رفته است. نتايج نشان مي دهد كه طي سال‎هاي 2002-1994، به دليل بالا بودن ظرفيت مازاد اوپك، اين پارامتر نقش چنداني در تعيين قيمت نفت ايفا نكرده است، اما پس از آن و در دوره‎ي دوم (2008-2003) كه به ميزان قابل توجهي از ظرفيت مازاد كاسته شده، نقش موثر آن بر قيمت نفت آشكار شده است. هم‎چنين نتايج بيانگر آن است كه تغييراتي در نقش عوامل بنيادي تعيين كننده قيمت‎هاي نفت طي دو دوره‎ي مورد بررسي حاصل شده و در سال‎هاي اخير فعاليت هاي بورس بازي نيز يكي از عوامل تاثيرگذار بر سطح قيمت‎ها شده است. هم‎چنين مشخص شده است كه تعداد روزهايي كه كشورهاي عضو OECD براي تامين تقاضاي خود، نفت ذخيره مي كنند (روزهاي پوششي) مهم‎ترين عامل بنيادي در تعيين قيمت نفت است.

Many factors affect oil prices. Policies and actions by OPEC, as the most important organization in the oil market, are among these factors. OPEC has been stabilizing the market by adjusting memberʹs production quotas in response to unusual upward or downward price movements. When the market confronts shortage of supply or a increase in demand, OPEC can stabilize the market by using its spare capacity production. Whenever OPECʹs spare capacity is not enough to compensate shortage of oil supply, a spike in oil prices will occur. For example in the years since 2002m with decreased spare capacity, oil prices have been under an upward pressure. In this paper the relationship between OPECʹs spare capacity and oil prices is investigated theoretically and empirically. To this end, we apply the VECM model to monthly data covering the 1994-2009 period. The results indicate a weak relationship during the high spare capacity period 1994-2002, while spare capacity acquired a determinant role on oil prices over the reduced spare capacity period 2003-2009. The results also indicate that in the latter sub-period speculative behaviors have became an additional influential factors determining oil prices. Meanwhile the study concludes that number of days of reserve coverage for forward demand in OECD countries is the most important factor affecting oil prices. JEL Classification: C51, E22, E31, Q41