تامّلي بر رهيافت قرآن كريم به مقوله نوآوري براي نيل به توسعه اسلامي

A Reflection on the Qurʹanic Approach to Innovation for Achieving Islamic Development

امروزه سطح ارتقاي شايستگي‏ها و قابليت‏ها در تمام عرصه‏هاي رقابتي، اعم از سياسي، اقتصادي، اجتماعي و مانند اينها، ملاكي براي تعيين توسعه‏يافتگي كشورها تلقّي مي‏شود. توسعه در كشورهاي اسلامي فرايند تحول بلندمدت و همه‏جانبه جامعه در چارچوب غايات احكام اسلامي است و تحقق آن، پيش‏شرط‏هاي متعددي دارد. نوآوري، يعني روش ايجاد تحول در انگاره‏ها و بهره‏برداري از انديشه‏هاي نو و خلّاقانه در حلّ موضوعات روزآمد، از جمله بسترهاي فرهنگي مهم در مسير تحقق توسعه اسلامي به شمار مي‏آيد. مسلما استخراج ديدگاه قرآن كريم در اين‏باره تكليفي عقلاني و ديني به شمار مي‏آيد. اين مقاله با هدف بهره‏گيري از روش تفسير موضوعي و با مراجعه به تفاسير مختلف با بررسي موضوعاتي همچون فطرت، تكامل و آزادي انسان از منظر قرآن كريم، جواز تحقق نوآوري در عرصه‏هاي مختلف را تبيين نموده و با الهام از رهنمودهاي قرآن كريم، خصوصيات محوري نوآور مسلمان از جمله عبوديت، خردورزي، شرح صدر، غايتمندي و تلاشگري را ترسيم كرده است.

Abstract Nowadays, the order of merits and abilities in all competitive arenas - political, economical, and social or the like - is considered as the criterion for determining the scale of the development of countries. The development in Islamic countries is a long-term and comprehensive process of social development within the framework of the goals of Islamic laws, and its achievement has several prerequisites. Innovation, which means the way of fostering development in the ideas and using new and creative thoughts to solve current problems, is considered one of the important cultural contexts on the way of achieving Islamic development. The acquaintance with the view of the glorious Qurʹan on the issue is without doubt a religious and rational duty. Using a thematic interpretation method and analytical-documentary approach, and referring to different Qurʹan commentaries to investigate such issues as manʹs nature and innate disposition, manʹs perfection and freedom according to the glorious Qurʹan, the present paper elaborates on the permissibility of fostering innovation in different arenas. Furthermore, inspired by the guidelines of the glorious Qurʹan, the paper points out the basic features of the Muslim innovator, including servitude, rationality, patience, teleology, and hard work. Key words: the glorious Qurʹan, innovation, Islamic development, Muslim innovator.