بررسي اثرات مخرب زيست‌محيطي ناشي از برداشت بي‌رويه مصالح رودخانه‌ا‌ي (شن و ماسه) در محورهاي اصلي برداشت شهر مشهد

بررسي اثرات مخرب زيست‌محيطي ناشي از برداشت بي‌رويه مصالح رودخانه‌ا‌ي (شن و ماسه) در محورهاي اصلي برداشت شهر مشهد

سنگ‌ها ماندگارترين مصالح ساختماني هستند كه از تخت جمشيد ايران تا اهرام مصر ساليان سال پايدار مانده‌اند. مصالح خرده سنگي كه اصطلاحاً به آن شن و ماسه گفته مي‌شود، پر مصرف‌ترين مصالح ساختماني هستند. پيشرفت تمدن بشري در امر احداث سازه، نياز بشر به شن و ماسه را افزايش داده‌است. برداشت‌هاي بي‌رويه جهت تامين نياز بشر، لزوم حفظ بستر و حريم رودخانه‌ها و نيز حفظ هويت آن و اجتناب از بهم خوردن تعادل موجود در محيط‌زيست رودخانه توجه به جلوگيري از برداشت بي‌رويه مصالح رودخانه‌ها را بيش از پيش مطرح ساخت. اما برداشت بدون برنامه‌ريزي اين‌گونه مصالح اثرات مخربي بر پيكره محيط‌زيست دارد. در اين مقاله سعي شد تا با انجام بازديدهاي ميداني از محورهاي اصلي تامين‌كننده شن و ماسه شهر مشهد (محور سرخس، كلات، فريمان و فردوسي) به بررسي اثرات مخرب و غير‌مستقيم استحصال مصالح رودخانه‌اي بر محيط‌زيست پرداخته شود و پيشنهاداتي جهت جايگزيني و استفاده از مصالح نوين ساختماني ارايه گردد. مصالح كوهي در محور سرخس (به علت تجمع واحدهاي شن شويي در اين محور) به عنوان مطالعه موردي در اين مقاله انتخاب گرديده و آزمايشات مختلفي بر روي آن‌ها انجام گرديد، نتايج نشان‌دهنده مقاومت فشاري 420 تا 450 مي‌باشند. حجم اين توده آهكي به وسيله نرم‌افزار جي‌آي‌اس (GIS) محاسبه و حدود 37/1044 ميليون تن تخمين زده شده است. مقاومت بالا و حجم مناسب اين منبع كوهي استفاده از اين مصالح را به‌عنوان جايگزين مناسب مصالح رودخانه‌اي تاييد مي‌كند.

The most solid materials of a building, from Persepolis to the Pyramids of Egypt, are stones, which are lasting for thousands of years. Crushed building materials called gravel and sand are the most used materials. The progress of men’s civilization in building structures has increased the need for gravel. The uncontrolled exploitation due to this need necessitates the protection of river beds and their limits, preventing the losses of equilibrium and the uncontrolled exploitation. In this paper we tried to study the destructive and indirect effects of the exploitation of rivers on the environment via our field trip to the main axis providing the gravel of Mashhad (Sarakhs, Kalaat, Fariman, and Ferdowsi). Furthermore, the trip was aimed at finding replacing alternatives and suggesting new building materials. The bedrocks of Sarakhs axis – due to the numerous sand washing machines- taken for case study show compressive strength of approximate 420 to 450 kg/cm². The volume of this limestone mine was determined by GIS software and estimated at about 1044.37 million tons. The great strength and large volume of this mine confirm the alternative usage.